"Babae na" o "Babaeng", "Dalagita na" o "Dalagitang"?

"BABAE NA" O "BABAENG", "DALAGITA NA" O "DALAGITANG"?

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa pahayagang Pilipino Star Ngayon (PSN) na may petsang Mayo 17, 2024, may dalawang pamagat ng balita o artikulong nakakuha ng aking atensyon. Ang una ay may pamagat na "Babae na maraming pinaretoke para gumanda, tumunog sa airport scanner ang mga 'turnilyo' sa kanyang mukha", pahina 5. Ang ikalawa ay may pamagat na "Dalagita na nais kumalas sa nobyo, pinatay" na nasa pahina 9..

Hindi ko na tatalakayin ang nilalaman ng balita, kundi ang paggamit ng sumulat sa pang-angkop na "na" at "ng".

Parang hindi Pinoy o marahil ay gumamit ng google translate o artificial intelligence (AI) ang nagsalin ng pamagat ng unang artikulo. Makiikita mo agad ito sa "Babae na" na dapat ay "Babaeng" kung Pinoy talaga ang sumulat. Mas maayos na pamagat ay "Babaeng maraming pinaretoke para gumanda..." O mas mainam pa, "Babaeng maraming pinaretoke upang gumanda..."

Marahil ay Pinoy naman ang nagsulat ng ikalawang artikulo dahil ang lunan ng pinangyarihan ng balita ay Tanauan City sa Batangas, subalit parang isinalin din lang ang balitang marahil ang orihinal ay nasa wikang Ingles. Dahil kung Pinoy talaga ang manunulat nito, dapat ang pamagat ay "Dalagang nais kumalas sa nobyo, pinatay."

Sa google translate ay hindi niya kayang magsalin ng "Babaeng... at "Dalagang..." dahil nga verbatim o word by word ito nagsasalin, kaya masasabi mong Barok ang pagkakasalin.

Magandang sangguniin natin ang Balarila ng Wikang Pambansa ni Lope K. Santos, sa Kabanata IX. Ang mga Pang-angkop, pahina 105-107. 

(a) Kapag ang unang salita'y nagtatapos sa katinig, maliban sa n, anyong "na" ang ginagamit, at isinusulat nang hiwalay.

masipag na tao

pag-ibig na nabigo

sumusulat na madalas

(b) Kapag ang huling titik ng unang salita ay patinig, anyong "ng" ang ikinakabit sa hulihan ng tinurang salita. Halimbawa:

masayang mukha (hindi masaya na mukha)

ugaling pangit (hindi ugali na pangit)

tayong mga Pilipino (hindi tayo na mga Pilipino)

(K) Kapag titik n ang huling titik, anyong g ang ikinakabit.

mahinahong magsalita (hindi mahinahon na magsalita)

bayang magiliw (hindi bayan na magiliw)

kabuhayang maralita (hindi kabuhayan na maralita)

Kaya nga ang pamagat ng dalawang artikulo ay hindi maayos, dahil dapat mas ginamit ang "Babaeng..." imbes na "babae na..." at "Dalagitang..." at hindi "Dalagita na..."

May sinabi pa si LKS hinggil dito, sa pahina 107, "Subalit ang mga kalayaang ito ay karaniwang di nagpapakilala ng kalinisan ng pananalita; kaya't hangga't maiiwasan ay di dapat gamitin ng nagsasalita, sumusulat o tumutula, kundi kung totoo na lamang kailangan o siyang nababagay kaysa sa himig ng pagsasalita."

Kumatha ako ng tula hinggil sa usaping ito"

HINGGIL SA PAMAGAT NG BALITA

may napuna akong dalawang barok na titulo

sa iisang diyaryo, lalo sa paggamit nito

ng "na" imbes idikit ang "ng" sa unang salita

tulad ng "babae na" imbes "babaeng" na tama

dapat inaaral ng mismong mga nagsusulat

ang balarila natin lalo't kita sa pamagat

kung barok o hindi, kung salin iyon mula google

o isinalin ng A.I., dapat ito'y mapigil

bagamat wikang pambansa'y tuluyang umuunlad

ay huwag hayaan ang mga barok na palakad

tulad ng gamit ng "kina" na ginagawang "kila"

huwag magsawang punahin ang maling nakikita

05.17.2024

* mga litrato'y kuha ng may-akda

Bagong balita

BAGONG BALITA

balita pa bang matatawag ang lumang balita?

o dapat bang bawat balita ay laging sariwa?

dapat bang mga balita'y maigsi o mahaba?

paano dapat mabilis ipabatid sa madla?

may kasabihan nga tayong "may pakpak ang balita,

may tainga ang lupa" ito man ay isyu ng dukha,

ng kawatan sa gobyerno, ng burgesyang kuhila,

ng aksidente, kamatayan, buhay ng dakila

iyang balita'y "history in a hurry", ika nga

anong nangyayari sa loob at labas ng bansa

kasaysayang isinusulat, inilalathala,

isinasahimpapawid, pasa-pasa sa madla

tiyakin lamang nating bawat balita ay tama

at di kumalat ang halibyong o pekeng balita

- gregoriovbituinjr.

05.16.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Ako'y abang makata

AKO'Y ABANG MAKATA

ako'y abang makata

tinutula'y pangmadla

para sa kapwa dukha

at uring manggagawa

adhika'y ilarawan

ang adhika sa bayan

na sa pamamagitan

ng sukat at tugmaan

ay maitataguyod

ang saknong at taludtod

na kinakathang lugod

bagamat walang sahod

makatang kapitbisig

sa dukhang di palupig

na marunong tumindig

sa wasto't nakikinig

tulad ng pangangahas

maitayo ang patas

at lipunang parehas

na puso ang nag-atas

- gregoriovbituinjr.

05.16.2024

Silang bumubuhay sa lipunan

SILANG BUMUBUHAY SA LIPUNAN

samutsaring manggagawa

kakarampot lang ang sahod

kung saan-saan sa bansa

makikitang todo kayod

at tunay na nagsisikap

sa trabaho'y nagpapagal

upang kamtin ang pangarap

na anak ay mapag-aral

sweldo man nila'y kaunti

malaki ang ambag nila

upang bansa'y manatili't

lumago ang ekonomya

tanging nais kong sabihin

obrero ang bumubuhay

sa bansa't sa mundo natin

sa kanila'y pagpupugay!

- gregoriovbituinjr.

05.15.2024

Titisan

TITISAN

anong gagawin sa mga lata

matapos sardinas ay ulamin

mga lata'y ibabasura na?

o sa lata tayo'y may gagawin?

sabi nila, tayo'y magresiklo

huwag basta tapon dito't doon

kaya naisip sa latang ito

gawing ashtray o titisan iyon

ang lagayan ng titis ng yosi

ay tulong na sa kapaligiran

upang paligid ay di dumumi

munting proyekto man ang titisan

nang di basta ikalat sa sahig

ang titis na di nila mawalis

sana sa atin ay may duminig

kahit nagyoyosi pa'y mainis

- gregoriovbituinjr.

05.14.2024

Xanadu

XANADU

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

May awitin noon si Olivia Newton-John na ang pamagat ay Xanadu. Pamilyar pa ako hanggang ngayon sa tono ng nasabing awit.

Hanggang sa mabili ko sa Fully Booked ang aklat na Khubilai Khan, Lord of Xanadu, Emperor of China, na inakda ni Jonathan Clements.

Binalikan ko ang liriko ng awit. Narito ang ilang talata:

A place where nobody dared to go

The love that we came to know

They call it Xanadu (it takes your breath and it'll leave you blind)

And now, open your eyes and see

What we have made is real

We are in Xanadu (you dream of it, we offer you)

A million lights are dancing and there you are, a shooting star

An everlasting world and you're here with me, eternally

Xanadu, Xanadu

(Now we are here) in Xanadu

Isinalin ko ito sa wikang Filipino:

Isang lugar kung saan walang nangahas pumunta

Ang pag-ibig na ating nabatid

Tinatawag nila iyong Xanadu (tangay nito ang iyong hininga't iiwan kang bulag)

At ngayon, buksan mo ang iyong mga mata at tingnan

Kung ginawa natin ay totoo

Tayo'y nasa Xanadu (pinangarap mo ito, iniaalok namin sa iyo)

Isang milyong ilaw ang sumasayaw at narito ka, isang bulalakaw

Isang mundong walang hanggan at narito ka sa piling ko, magpakailanman

Xanadu, Xanadu

(Narito na tayo ngayon) sa Xanadu

Tila baga ang Xanadu na tinutukoy sa awit ay isang paraiso ng pag-ibig na walang nangahas magpunta dahil marahil malayo sa tunay na daigdig. O kaya'y isang lungsod ng mga ilaw na nasa kalawakan.

Subalit ang apo ni Genghis Khan, pinuno ng Mongolia noon, na si Khubilai Khan, ayon sa aklat na nabili ko, ay Lord of Xanadu, Emperor of China, o Panginoon ng Xanadu, Emperador ng Tsina. Nasa loob ba ng Tsina ang Xanadu, o nasa katabing lugar nitong Mongolia?

Naging duguan ba ang lupa ng Xanadu dahil sa pananakop nina Genghis Khan, at sumunod ay ang kanyang apong si Khubilai Khan? Sa awit, ang Xanadu ay isang lugar na hindi mapuntahan. Marahil, dahil ba isa na itong malawak na sementeryo na kayraming pinaslang ang hukbong pinamunuan ni Khubilai Khan? Ano ang itsura ng Xanadu ni Khubilai Khan?

Ayon sa Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Xanadu), Xanadu may refer to: Shangdu, the summer capital of Yuan dynasty ruled by Khubilai Khaan, grandson of Genghis Khaan.

- a metaphor for opulence or an idyllic place, based upon Samuel Taylor Coleridge's description of Shangdu in his poem Kubla Khan

(Ang Xanadu ay maaaring tungkol sa: Shangdu, ang summer capital ng Yuan dynasty na pinamumunuan ni Khubilai Khaan, apo ni Genghis Khaan.

- isang metapora para sa karangyaan o isang lugar na may kaaya-ayang pamumuhay, batay sa paglalarawan ni Samuel Taylor Coleridge sa Shangdu sa kanyang tulang Kubla Khan

Ayon muli sa Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Shangdu): Ang Xanadu o Shangdu ay matatagpuan sa kasalukuyang Zhenglan Banner, sa loob ng Mongolia. Noong Hunyo 2012, ginawa itong World Heritage Site para sa makasaysayang kahalagahan nito at para sa kakaibang paghahalo ng kulturang Mongolyano at Tsino.

Inilarawan din ito ng makatang si Samuel Taylor Coleridge sa kanyang tulang Kubla Khan, na ang unang talata ay ito:

In Xanadu did Kubla Khan

A stately pleasure-dome decree:

Where Alph, the sacred river, ran

Through caverns measureless to man

Down to a sunless sea.

So twice five miles of fertile ground

With walls and towers were girdled round;

And here were gardens bright with sinuous rills

Where blossom'd many an incense-bearing tree;

And here were forests ancient as the hills,

Enfolding sunny spots of greenery.

Balak kong isalin sa wikang Filipino ang buong tula ni Coleridge na nasa limampu't apat na taludtod. Subalit hindi pa magawa ngayon. Gayunpaman, nakahilera na ito sa aking mga planong tulang salin.

Sa ngayon, nais ko munang kumatha ng tula hinggil sa Xanadu:

XANADU

isang awiting narinig noon

inawit ni Olivia Newton-John

nakahahalinang dinggin iyon

pagkat mapapaindak ka roon

ang Xanadu'y isang lugar pala

tawag din ay Shangdu sa Mongolia

doon si Kubla Khan nakilala

at si Genghis Khan ay lolo niya

nakabili nga ako ng libro

naakit na ako ng titulo

ang "Khubilai Khan, Lord of Xanadu"

aba'y Xanadu, pamilyar ako

babasahin ko ang talambuhay

ni Khubilai Khan, at magninilay

ang Xanadu ba kung malalakbay

ay mapuntahan ko kayang tunay?

05.13.2024

Ang bisyo ko'y dyaryo

ANG BISYO KO'Y DYARYO

wala akong bisyo tulad ng toma't yosi

ngunit araw-araw gumagastos ng bente

pesos sa mga dyaryong Pang-Masa't Abante

pag isa'y wala, Bulgar ipapalit dini

tumatagay din minsan kapag may okasyon

buti pa ang dyaryo't may mga ulat doon

ano na bang nangyayari sa bansa ngayon?

anong isyung pambayan ang di mo malulon?

balita, tsismis, kasaysayan, kaalaman

mayroon ding nobelang sinusubaybayan

hanap-salita at krosword, palaisipan

aritmetik at sudoku, palatambilang

tulad ng aklat, sa dyaryo na rin naadik

may socmed man, uso pa rin ang natititik

kaya bente pesos ay nakahandang salik

upang dyaryo'y bilhing walang patumpik-tumpik

- gregoriovbituinjr.

05.13.2024

Tuwing Lunes ang tindang tahong

TUWING LUNES ANG TINDANG TAHONG

tuwing Lunes pala ang tinda nilang tahong

sa karinderya sa may kanto namin doon

noong nakaraang Lunes nga ay nagtahong

sisenta pesos lang, aabangan na iyon

masarap at masabaw, lasa'y nanunuot

sa lalamunan, tila sinta'y nangungurot

dama mo pa sa kaibuturan ang haplos

di na matitigang, sadyang makararaos

may benteng talong pa, sabay na sa agahan

nakabubusog na hanggang pananghalian

matibay na ako sa bawat pupuntahan

pagkaing pampatatag din sa kalusugan

bukod sa isda ay paborito talaga

ang tahong na sa katawan ay masustansya

tuwing Lunes ang tindang tahong, alam ko na

Lunes na itong pampasigla't pampagana

- gregoriovbituinjr.

05.13.2024

Rosas o Bigas?

ROSAS O BIGAS?

sinta ko'y di mabigyan ng rosas

kaymahal kasi't walang mapitas

pinag-ipunan ko'y kabang bigas

na tanda ng pag-ibig na wagas

ganyan ako noong mangharana

habang tumitipa ng gitara

habang buong loob ang pagkanta

habang sa bahay nila'y manhik pa

ano ang dapat kong iparinig?

pawang boladas ba ng pag-ibig?

anong handa sakaling magniig?

pulot pukyutan ba at pinipig?

narito pa ring nagmamakata

datapwat di nagmamakaawa

dinggin lamang ang samo ko't tula

ako'y balot na ng saya't sigla

- gregoriovbituinjr.

05.12.2024

Palatambilang

PALATAMBILANG

palaisipan sa numero o palatambilang 

ang sa pahayagan ay lagi kong inaabangan

na bukod sa krosword, palatambilang ang libangan

tulad ng sudoku't aeitmerik na kainaman

umaga'y bibili agad ng diyaryo sa kanto

bago pa basahin ang tampok na ulat at isyu

kasabay ng pandesal sasagutin muna ito:

hanap-salita, krosword, aritmetik at sudoku

sa kabila ng social media, uso pa rin dine 

ang pamamayagpag ng diyaryo kong nabibili

tulad ng Pang-Masa, Bandera, Abante, Remate

na tinatawag minsang "literature in a hurry"

salamat sa palatambilang na may laang sigla

na tila arawang ehersisyo sa ating diwa

- gregoriovbituinjr.

05.12.2024

Superbahong utot ba'y gamot?

SUPERBAHONG UTOT BA'Y GAMOT?

minsan, natatawa na lamang tayo sa balita

lalo't mabahong amoy ang napag-usapang paksa

sa pamagat pa lang ng nabasa mong artikulo

magugulumihanan ka kung ito ba'y totoo

"Super bahong utot, panlaban sa high blood, heart problem,

alzheimer's disease," magandang pag-isipang malalim

isang doktor ang sa mabahong utot ay naglahad

na ito'y maydalang kemikal na hydrogyn sulfide

na mayor na salik kaya bumabaho ang utot

na naaamoy natin pag pumutok ay mabantot

na nagbibigay ng proteksyon sa mitochondria

na siyang powerhouse at nagbibigay enerhiya

sa selula upang makapagtrabahong maayos

salamat, ito'y ambag sa kaalaman kong kapos

kaya sa mga ututin, sila'y pagpasensyahan

utot pala nila'y laking tulong sa kalusugan

- gregoriovbituinjr.

05.11.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, ika-8 ng Mayo, 2024, p.8

Tatlong aklat ng maiikling kwento

TATLONG AKLAT NG MAIIKLING KWENTO

tatlong aklat ng maiikling kwento

ang dagdag sa koleksyon ko ng libro

na mga awtor ay Amerikano,

taga-Inglatera, at Pilipino

To Build a Fire ang aklat ni Jack London

ang kay Jane Austen, pamagat: Sanditon

kay F. Sionil Jose ay Olvidon

ang basahin sila'y ganap kong layon

dagdag upang mabasa't paghandaan

upang makatha ang nobelang asam

mga akda kong kwento'y pag-igihan

hanggang pagnonobela'y matutunan

payak na pangarap ng maglulupa

at makatang dumanas din ng sigwa

bagtasin man ang sangkaterbang luha

ay patuloy sa layuning kumatha

ang mga awtor na aking nabanggit

kapara'y mga bituin sa langit

mga akda nila'y aking sinungkit

na nang binasa ko'y talagang sulit

- gregoriovbituinjr.

05.11.2024

Ako man ay maglulupa

AKO MAN AY MAGLULUPA

ako man ay maglulupa

at naritong laging handa

tinatahak man ay sigwa

patuloy lang sa adhika

asam na lipunang patas

araw-gabi'y binabagtas

itayo'y malayang bukas

na lahat pumaparehas

ang laging nasa isipan

ay kalayaan ng bayan

mula sa tuso't gahamang

kapitalista't iilan

malayo ma'y lalakarin

upang tupdin ang mithiin

ang nakatakdang aralin

ay taimtim na gagawin

tinatahak nami'y wasto

habang nagpapakatao

na itatayong totoo

ay lipunang makatao

- gregoriovbituinjr.

05.11.2024

Banta sa buhay ang redtagging, ayon sa SC

BANTA SA BUHAY ANG REDTAGGING, AYON SA SC

sa inilabas na desisyon ng Korte Suprema

nitong Mayo Otso, redtagging ay banta talaga

sa buhay, kalayaan at kaligtasan ng masa

pati sa kagaya kong nakikibakang aktibista

nais ng aktibista'y isang malayang lipunan

na di naghahari sa bansa ang tuso't gahaman

di namamayagpag ang dinastiya ng iilan

nais nami'y patas, parehas, pantay na lipunan

dahil ayaw ng elitistang mawala't tanggalin

kaya pinauso nila ang sistemang redtagging

ayaw ng kapitalistang ang karapatan natin

sa pabrika, sa eskwela, saanman, kilalanin

kumilos kami para sa karapatang pantao

laban sa pagsasamantala ng tao sa tao

itatayo namin ay isang lipunang makatao

na walang hari batay sa pag-aaring pribado

salamat sa Korte Suprema sa inyong desisyon

na redtagging sa buhay ng masa'y nakalalason

patuloy lang kami sa makatao naming misyon

na sistemang bulok ay pawiin sa ating nasyon

- gregoriovbituinjr.

05.10.2024

* litrato mula sa ulat sa google

Paksa ng abang makata

PAKSA NG ABANG MAKATA

kayraming paksang nalilirip

ngunit mahirap ding mag-isip

paanong masa'y masasagip

at uring obrero'y mahagip

ang makatang tapat sa uri

at laban sa mapang-aglahi

babakahin ang naghahari

sasagipin ang api't lahi

simpleng bagay ay tinutula

buhay ng dukha, hampaslupa

laban ng uring manggagawa

ang mga dumatal na sigwa

ang matalinghagang tanawin

mga bundok na lalandasin

nangyaring di lubos isipin

maging makabagbag-damdamin

kahit kumain man ng tutong

ulam man ay tuyo at kangkong

buhay ay tuloy ang paggulong

mga paksang di urong-sulong

nasa'y sistemang makatao

itayo'y lipunang obrero

sa kapwa'y pagpapakatao

madalas paksa hanggang dulo

- gregoriovbituinjr.

05.10.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Anong kahulugan ng hao siao?

ANONG KAHULUGAN NG HAO SIAO?

naririnig ko na noon pa ang hao siao

akala ko'y pagkain doon sa Binondo

na kapara ng tikoy, chop seuy at siopao

ngunit iba pala ang kahulugan nito

ano ba ang hao siao, tayo'y nagsaliksik

upang kung ano talaga ito'y malaman

ayon sa Inquirer, ito'y bogus journalist

sa Abante Tonite ba'y pekeng Pinoy iyan?

tingnan ang pamagat: Tarlac Mayor Hao Siao

ngunit di Hao Siao ang pangalan ni Mayor

nang nasa Senado si Mayor Alice Guo

ay ginisa ni Senadora Hontiveros

tanong ni Risa, "Baka Chinese national ka?"

walang rekord na ipinanganak sa bansa

wala ding rekord ng pinasukang eskwela

kay Hontiveros, ito'y nakababahala

tila baga ang hao siao ay pekeng Pinoy?

ngunit Mayor ba'y Tsino ang nasyunalidad?

usaping West Philippine Sea pa pag natukoy

kaso ng hao siao ay dapat mailantad

- gregoriovbituinjr.

05.10.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante Tonite, ika-10 ng Mayo, 2024, pahina 1 at 3

* https://newsinfo.inquirer.net/420027/whos-hao-siao-or-legit-journalist-boc-confused

Sateboleyt

SATEBOLEYT

isang tagay sa may kaarawan

sa Table 8 ay namumulutan

isang platitong mani man iyan

ay tanda ng may pinagsamahan

tara, tagay tayo, katoto ko

sa pagdiriwang niyang birthday mo

habang nasa Table 8 pa tayo

ay tumagay na't mag-otso-itso

habang pinag-uusapan natin

paano kuhila'y tatalunin

elitista't burgesya'y gapiin

uring manggagawa'y pagwagiin

para sa karapatan ng masa

para sa panlipunang hustisya

bati ko'y hapi bertdey talaga

sa tulad mong tapat na kasangga

- gregoriovbituinjr.

05.09.2024

Larong dikdikan ng utak

LARONG DIKDIKAN NG UTAK

dikdikan ng utak ang larong chess

dapat utak sa laro'y mabilis

mga tira'y suwabe, makinis,

matulis, kalaba'y tinitiris

chess super grandmaster na totoo

kaya ako sa kanya'y saludo

galingan mo, kabayang Wesley So

sa Romania'y maglalarong todo

kaytaas ng iyong ELO rating

at pangsiyam ka pa sa world ranking

ipakita mo ang iyong galing

at kampyonato'y iyong angkinin

sa chess, dapat kang maging matibay

lalo't kalaban ay kayhuhusay

kami'y taasnoong nagpupugay

sa iyo, mabuhay ka, mabuhay!

- gregoriovbituinjr.

05.09.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, ika-2 ng Mayo, 2024, pahina 11

Magkaisa laban sa ChaCha ng elitista't dayuhan

MAGKAISA LABAN SA CHACHA NG ELITISTA'T DAYUHAN

nagrali muli sa harapan ng Senado
upang ang Charter Change ay tutulang totoo
banta iyang ChaCha ng elitista't dayo
sa kasarinlan, sa bayan at sa obrero

mga trapong elit ang nakaupo ngayon
sa iba't iba't matataas na posisyon
nais nilang distrungkahin ang Konstitusyon
para sa elitista't dayong korporasyon

nais nilang dayo'y mag-ari ng lupain,
masmidya, pampublikong serbisyo'y ariin
pati termino'y nais nilang palawigin
kaya ang bantayan sila'y ating tungkulin

tutulan, labanan, huwag pahintulutan
sandaang porsyento'y ariin ng dayuhan
magkaisa na laban sa mga gahaman
na iniisip ay sariling pakinabang

nagrarali kami upang isyu'y marinig
ng sambayanang tinatanggalan ng tinig
at magkaisa laban sa mapanligalig
na elitista't trapong dapat lang mausig

- gregoriovbituinjr.
05.09.2024

* salamat sa mga kasamang kumuha ng litrato

* kuha sa harap ng Senado

Anong isusulat ko ngayong gabi?

ANONG ISUSULAT KO NGAYONG GABI?

anong isusulat ko ngayong gabi?

habang nakatingala sa kisame

mga isyu pa rin bang pang-aapi?

at pagsasamantala ng salbahe?

o muli'y pag-ibig sa isang mutya

na naging katuwang ko na't kalakbay

o pakikibaka ng manggagawa

tungo sa pinangarap na tagumpay

kayraming paksang di basta malimot

dahil sa mga danas na akibat

na kung bubuksan ang kwaderno'y lukot

nang nilamukos ang dapat mabuklat

marahil ang tigib na kalungkutan

o pagpapak ng mani at tsitsaron

o ang paglilingkod sa sambayanan

habang naaalala ang maghapon

marahil, bawang, kamatis, sibuyas

o sa palakasan ay sipa't arnis

sa umaga, ehersisyo ay baras

sa gabi, anong dadalhin pag-alis

- gregoriovbituinjr.

05.08.2024

Dumami ang matataba dahil sa kase-selpon

DUMAMI ANG MATATABA DAHIL SA KASE-SELPON

nakakagulat ba ang nasabing balita

dahil daw sa selpon, dumami ang mataba

baka maghapon sa selpon nakatunganga

kung sila'y nasa taas ay ayaw bumaba

marahil nga'y dahil masayang naglalaro

o nakatingin sa selpon nang nakaupo

ay di na nila mamalayan ang pagtayo

at sa kanilang selpon na nararahuyo

paano ba maiiwasang maging obis

maglakad-lakad, huwag tumambay sa opis

dapat iwasang magkakain ng matamis

upang maiwasan ding magka-diabetes

mataba'y dumami dahil sa kase-selpon

kalusugan n'yo'y huwag hayaang ganoon

kung nakahiga sa kase-selpon, bumangon

tunawin ang taba't maglakad-lakad ngayon

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

* ulat mula sa pahayagang Bulgar, ika-5 ng Mayo 2024

* obis - sa ingles ay obese o sobrang mataba

Ayon kay Muhammad Ali

AYON KAY MUHAMMAD ALI

"Bakit ako pupunta ng Vietnam

upang kalabanin iyang Vietcong

di nila ako tinawag na hunghang

kaya di ako magtutungo roon."

"Di naman nila ako inaaway

at di ko rin sila mga kalaban..."

pag ipinadala, siya'y susuway

kapag pinilit ng pamahalaan

sabi ng dakilang Muhammad Ali

hinggil sa giyera ng Amerika

isipin mo, tama naman si Ali

kaya siya'y idolong aktibista

para sa kapayapaan ng mundo

para sa katarungang panlipunan

di lang sa boksing sa kanya'y saludo

kundi rin sa kanyang paninindigan

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

* litrato mula sa Legends of Boxing page sa pespuk, ika-7 ng Mayo 2024

Tanaga sa baybayin

TANAGA SA BAYBAYIN

(sinubukan po ng inyong lingkod na sulatin sa baybayin ang sumusunod na tanaga)

pulitikong gahaman

ay bentador ng bayan

huwag pagtiwalaan

ng boto sa halalan

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

* ang tanaga ay tulang katutubo na may isang saknong at may tugma at sukat na pitong pantig sa bawat taludtod

Pabalbal na ulat sa diyaryo

PABALBAL NA ULAT SA DIYARYO

balita: Kelot dinedbol sa haybol

salitang kalye, o kaya'y pabalbal

na minsan di mo agad maunawa

kung di ka sanay sa ganyang salita

ginamit sa tabloid na pahayagan

ganito talaga ang kahulugan:

Isang lalaki, pinatay sa bahay

unawa agad sa pamagat pa lang

sa ingles ay islang, salitang kalye

pagbaligtad ng salita ang siste

o kaya'y binuo ng isang pangkat

upang may sariling pagkakilanlan

ang Sino ba sila? - Nosi Ba Lasi

father ay erpat, kelot ay lalaki 

mother ay ermat, bebot ay babae

petmalu, malupit, idol ay lodi

dehins ka pa goli, ho-maba ka na

huwag kang epal, at wala kang werpa

hoy, may parak, baka mahulidap ka

kosa mo sa hoyo, umeskapo na

kung di mo maunawa, basahin mo

ang balitang nilatag sa diyaryo

nang sa gayon ay iyong mapagtanto

ang binalita ng tambay sa kanto

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, ika-7 ng Mayo, 2024, pahina 3

Palaisipan

PALAISIPAN

kayraming palaisipang dapat masagot

kaya ang noo natin ay pinagkukunot

tanong minsang sa puso't diwa'y kumukurot

pag di ka makatugon, nakapanlalambot

may mga tanong sa krosword, maging sa klima

na madalas di magkasundo sa siyensya

kaya minsan, ikaw na lang ang magpasensya

kung tugon ay madadala ba ng konsensya

ang kahulugan ng salita'y hahanapin

aklatan at kalupaa'y hahalughugin

kung marapat, mga bundok ay liliparin

ilalim man ng dagat ay gagalugarin

noong unang panahon, walang eroplano

subalit may kometang pumasok sa mundo

anong tugon dito ng sinaunang tao

noon pa'y palaisipan ang mga ito

ang mahalaga'y may makuha tayong tugon

inaral man iyon ng mga aghamanon

may bagong tuklas sa pagdaan ng panahon

na mababatid din ng tao sa paglaon

- gregoriovbituinjr.

05.07.2024

Muling nilay

MULING NILAY

narito na namang tumunganga

sa kawalan, tila parang bula

ang kaninang di ko matingkala

kung iyon nga ba'y gabok sa luha

kaya tinanganan ko ang pinsel

upang iguhit ang mga anghel

subalit bakit nalikha'y baril

na tangan ng mga trapong taksil

sa bayan, sabayan ang pagbigkas

ng mga tula ng sawing pantas

habang pinipiga kong malakas

ang isang kahel upang kumatas

minasdan ko ang buwan sa langit

at naroong bituing marikit

naninilay ko'y sinambit-sambit

at pinakinggan kung walang sabit

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

Dalawang lola, nadisgrasya

DALAWANG LOLA, NADISGRASYA

dalawang balita sa magkaibang dyaryo

dalawang lola ang namatay, ulat dito

isang lola'y tumawid at nasapul ng trak

nahati ang katawan, sadyang napahamak

isang inang kaytanda na'y patay sa sunog

na tinurong sanhi ay charger na pumutok

mga balitang ang puso mo'y wawakwakin

lalo't tulad nila, tayo'y tumatanda rin

kaya mag-ingat tayo sa ating pagtawid

baka mabagal ang lakad pa't masalabid

mag-ingat din sa pagtsa-charge ng ating selpon

lalo na ngayong kay-init pa ng panahon

mag-ingat, magpalakas, habang tumatanda

parang boyskawt daw, dapat lagi tayong handa

maggulay na't uminom pa ng bitamina

at mag-ingat upang malayo sa disgrasya

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

* mga headline mula sa pahayagang Bulgar at pahayagang Pang-Masa, ika-6 ng Mayo, 2024

Tahong ang pananghalian

TAHONG ANG PANANGHALIAN

kaysarap niring pananghalian

na sa karinderya nabili lang

nilagang tahong ngayon ang ulam

na talaga namang malinamnam

sinabawang tahong na may talbos

na nabili kong sisenta pesos

pananghalian ko'y nakaraos

labinlimang tahong ang naubos

lumalabas, kwatro pesos isa

ng tahong, na sabaw pa'y malasa

di na mawawala sa panlasa

ang seafood na nakahiligan na

basta iwasan lang ang magkarne

katawan na'y parang minasahe

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

Salita

SALITA

napakahalaga ng salita

dito tayo nagkakaunawa

may ibig sabihin ang kataga

sa pakikipag-usap sa kapwa

salitang sinasambit ng bibig

katagang sinasambot ng kabig

sa harana'y handog ng pag-ibig

sa dukha'y hiyaw nang kapitbisig

mga salitang dapat masulat

kwento, sanaysay, tulang may sukat

at tugmang sa masa'y mapagmulat

akdang sa aklat ay mabubuklat

at mabasa sa mga aklatan

mga balita sa pahayagan

sa paghibik ng may karamdaman

sa tsismisang nauulinigan

wikang pambansa'y ating linangin

sariling salita ang gamitin

pati na sa tulang bibigkain

sa harap ng madla upang dinggin

- gregoriovbituinjr.

05.06.2024

* litrato mula sa app game na Word Connect

Mag-ingat sa heat stroke

MAG-INGAT SA HEAT STROKE

napakatindi na ng heat stroke

at marami na ang nangamatay

araw sa balat na'y nakatutok

kaya tulad ko'y di mapalagay

tayo'y mag-ingat, mga katoto

baka sa init ay magkasakit

pinagpapawisan di lang noo

kundi katawan na'y nanlalagkit

ay, iba na ang ating panahon

pagkat papainit na ang klima

kahit magtago ka pa sa aircon

init ay susundan ka talaga

magdala ng tubig pag lalabas

upang sa init ay may mainom

tiyak madarama mo ang banas

ng kaibuturan ng panahon

huwag hayaang basta pawisan

at matuyo ang pawis sa likod

damit o sando'y agad palitan

lalo't init na ang humahagod

- gregoriovbituinjr.

05.05.2024

* tula batay sa ulat sa pahayagang Pang-Masa, ika-5 ng Mayo, 2024

Maligayang ika-206 Kaarawan, Ka Karl Marx

HAPPY 206TH BIRTHDAY, KA KARL MARX

"The philosophers have only interpreted the world, in various ways. The point, however, is to change it." - Karl Marx

naglinaw ang mga palaisip

pinaliwanag lang ang daigdig

sa maraming paraan nilirip

ang punto'y baguhin ang daigdig

isa iyong kaygandang pamana

sa manggagawa't pilosopiya

baguhin ang bulok na sistema

upang hustisya'y kamtin ng masa

Karl Marx, maligayang kaarawan!

salamat sa wika mong tinuran

pamanang dapat naming gampanan

nang maging patas ang kalagayan

itayo'y sistemang makatao't

asam na lipunang sosyalismo

- gregoriovbituinjr.

05.05.2024

* litrato mula sa google

Ang kontraktwal, ayon sa editoryal ng Bulgar

ANG KONTRAKTWAL, AYON SA EDITORYAL NG BULGAR

kontraktwalisasyon nga'y talagang pahirap

sa mga manggagawang lagi nang kontraktwal

mga nangangasiwa'y sadyang mapagpanggap

dahil obrero'y ayaw nilang maregular

sa dyaryong Bulgar, editoryal nila ngayon

na kontaktwal ay tutulungan ng gobyerno

obrerong naglingkod ng higit sampung taon

sa gobyerno'y mareregular nang totoo

dapat may career service eligibility

at dapat ipasa ang civil service exam

at may mataas na puntos ang aplikante

nang sila'y maging Civil Service Professional

paano yaong nasa pribadong kumpanya

na kayrami ring kontraktwal na manggagawa

na kung nakaanim na buwan sa pabrika

ay dapat regular na ngunit  di magawa

anang editoryal, sana'y di ito budol 

dahil tulong na sa kontraktwal na kawani

tanggalin ang salot na kontraktwalisasyon

upang sa manggagawa'y tunay na magsilbi

- gregoriovbituinjr.

05.05.2024

* tula batay sa editoryal ng pahayagang Bulgar, ika-5 ng Mayo, 2024, pahina 4

Retirement pay, nakuha matapos ang mahigit dalawang dekada

RETIREMENT PAY, NAKUHA MATAPOS ANG MAHIGIT DALAWANG DEKADA

tila obrero'y kaaba-aba

na dalawampu't lima'y patay na

mahigit nang dalawang dekada

nang retirement pay nila'y makuha

sandaan apatnapu't lima ring

manggagawa ng IBC-13

silang naghintay nang kaytagal din

upang retirement pay nila'y kamtin

marami sa kanila'y maysakit

kaya retirement pay magagamit

lalo sa panahong sila'y gipit

pambili ng gamot, maintenance kit

bakit kaytagal nitong umusad

higit dalawang dekadang singkad

ang nakalipas bago magbayad

itong kumpanya sa komunidad

ng obrerong nagsipagretiro

na dapat mabayarang totoo

pagpupugay sa mga obrero

kaytagal man, tagumpay din ito

- gregoriovbituinjr.

05.05.2024

* ulat mula sa pahayagang Abante, ika-5 ng Mayo, 2024, pahina 2

Ang makakalikasang paalala sa PNU

ANG MAKAKALIKASANG PAALALA SA PNU

Maikling sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Sa ikaanim na araw ng burol ng aking ama, ako'y lumuwas muna ng Maynila upang daluhan ang isang kaganapan sa Edilberto P. Dagot Hall ng Philippine Normal University (PNU) noong Abril 17, 2024, araw ng Miyerkules. Dinaluhan ko roon ang Lektura at Paglulunsad ng Modyul sa Pagtuturo ng Filipino Bilang Pangalawang Wika mula alauna hanggang alas-singko ng hapon.

Nakabili rin ako roon ng tatlong aklat ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), pangunahin na ang aklat na inilunsad ng araw na iyon - ang Modyul sa Pagtuturo ng Filipino Bilang Pangalawang Wika; ang KWF Manwal sa Masinop na Pagsulat, Ikalawang Edisyon, at ang Tandang Bato, Ang mga Manunulat sa Aking Panahon, ni Efren R. Abueg. Nabigyan pa ako ng KWF ng dalawang Komplimentaryong Kopya ng babasahin - ang Rubdob ng Tag-init, na salin ng akda ni Nick Joaquin, at ang Purism and "Purism" in the Philippines. na akda ni national artist Virgilio S. Almario.

Nagsimula at natapos ang programa, at napakinggan ang mga tagapagsalita, ay naroroon ako at matamang nakinig. Nagkausap pa kami roon ng musikero at propesor na si Ka Joel Malabanan, at napag-usapan namin ang hinggil sa gawaing pagsasalin bago magsimula ang programa. Ikalima ng hapon, nang ako'y papalabas na ng PNU ay nakita ko sa gate ang isang karatulang nagsasabing: "Philippine Normal University prohibits usage of single-use plastics (BOR Resolution No. U-2883, s.2018)".

Wow! Bigat! Talagang makakalikasan ang panawagang iyon. Kaya agad akong nag-selfie sa karatulang iyon. Paglabas ko roon ay bumiyahe na ako ng probinsya dahil kinabukasan na ang libing ng aking ama. Mabuti't naisingit ko ang pagtungo sa PNU na nagbigay sa akin ng bagong kaalaman nang araw na iyon.

Dahil dito'y kumatha ako ng maikling tula.

ANG MAKAKALIKASANG PAALALA SA PNU

pagsaludo'y alay sa magaling na paaralan

nang makita ang karatulang makakalikasan

bawal doon ang single-use plastics o kaplastikan

nang estudyante't buong eskwela'y maprotektahan

ang mga single-use plastic kasi'y di nabubulok

isang gamitan lang ay basura nang inilugmok

bilin iyon sa estudyante't gurong dapat arok

at sa sambayanang asar sa pulitikong bugok

sa Philippine Normal University o P.N.U.

ako'y karaniwang taong sa inyo po'y saludo

patakarang sana'y tumagos sa puso ng tao

upang single-use na plastik ay mawala sa mundo

ang inyo pong halimbawa'y paglilingkod na tunay

sa bayan, paaralan, lansangan, pamilya, bahay

maraming salamat po, mabuhay kayo! Mabuhay!

ako po sa inyo'y taas-kamaong nagpupugay!

05.04.2024

* mga litrato'y selfie ng makatang gala sa loob ng PNU, Abril 17, 2024