Tanaga sa SONA 2020

TANAGA SA SONA 2020

may panibagong laban

muli ang sambayanan

isasabatas naman:

parusang kamatayan

na binanggit sa SONA

tila ba tayo’y nganga

tila balewala na

ang hustisya sa masa

niligaw tayong lubos

sapagkat paksa’y kapos

para bang nakaraos

walang coronavirus

gayong ito ang dapat

unahin at maungkat

o masyadong mabigat

kaya sa paksa’y nalingat

nasa isip ay tokhang

nitong pangulong halang

kaya bitay at pagpaslang

ang naisip ng hunghang

karapatang pantao’y

di na nirerespeto

tila ba ang gobyerno’y

buong sinakmal nito

kaya paghandaan din

ang labang susungin

hirap mang kalabanin

itong hari ng lagim

magkaisa ang dukha

at uring manggagawa

labanan ang kuhila

na dapat nang bumaba

tanaga - tulang may pitong pantig bawat taludtod

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 16-31, 2020, pahina 20.

Ako at si Ho Chi Minh

dahil sa lockdown, mahaba na rin ang aking balbas
subalit di naman pangit pag iyong namamalas
marahil ito'y dahil din sa tinutungong landas
upang itayo ang lipunang makatao't patas

animo ako'y si Ho Chi Minh na aking idolo
na sa Vietnam ay isang lider rebolusyonaryo
siya'y Leninista ring nangarap ng pababago
haba ng balbas niya'y sagisag ba ng talino?

nagagaya man ako sa balbas niyang mahaba
ay binabasa ko pa rin ang kanyang akda't tula
naisalin ko nga ang isang tula niyang katha
at marahil dagdag na misyong dapat kong magawa

hanggang ngayon, inaaral ang kanilang istorya
at baka may matutunan sa kasaysayan nila
maisulat ito't maibahagi rin sa masa
habang di pa maahit ang balbas kong mahaba na

- gregbituinjr.

Pampalakas ang sinturis

nakahiligan ko na ang bumili ng sinturis,
dalandan, o dalanghita, ito man ay matamis,
o di gaanong maasim, sa sikmura'y panlinis,
gagaan ang pakiramdam, katawan ma'y manipis

bukod sa init ng araw, ito'y bitamina rin
pampatibay umano ng kalamnan, buto't ngipin
pampalakas ng resistensya pag iyong kinain
mabuti nang mayroon ka nito kung may gagawin

kumain ng sinturis, dalanghita o dalandan
upang tumibay ka, kalamnan mo, puso't isipan
matutuwa pa ang iyong mga kamag-anakan
lulusog na sila'y mapuno pa ng kagalakan

kaya pag tagsinturis na'y bibili ng madalas
upang sa anumang sakit ay may agarang lunas
pampasigla na, pampasaya pa, at pampalakas
maganda ring ihanda pag may pulong ka sa labas

- gregbituinjr.

Isa man akong straggler

isa man akong straggler o lagalag saanman
napahiwalay o napalayo sa kasamahan
ay mananatili pa ring tapat sa sinumpaan
kong prinsipyo, layunin at tungkuling gagampanan

ang isip ko'y di ako basta mapapariwara
sapagkat aking tinatahak ang landas na tama
kahit mapanganib man ito'y tutunguhing kusa
ang mahalaga'y nasa wastong direksyon ang diwa

masasagip din ang sarili laban sa panganib
kahit na may ahas pa saanmang gubat o liblib
dapat maging matatag ka't laging buo ang dibdib
nang malayo sa pangil ng sinumang manibasib

isa man akong straggler na may tanging layunin
saanman mapapunta'y mag-oorganisa pa rin
upang bulok na sistema'y sama-samang baguhin
upang lipunang makatao'y maitayo natin

- gregbituinjr.

Sa putikang landas

pinangalanan kong Markang Putik ang isang blog ko
sapagkat iyon ang marka ko, ang putikang ako
mabaho, amoy putik, madulas daw, aburido
subalit ako'y simpleng ako, karaniwang tao

ilang beses nang iwing buhay na'y biglang tumirik
muntik-muntikan ang disgrasya, oo, muntik-muntik
mabuti na lang ang utak ko'y di patumpik-tumpik
naiwasan din iyon bago pa mapatahimik

ngunit kung ako'y putik ay kakaiba ang diwa
pinagsamang PUlitika't paniTIK ang salita
oo, may pulitika sa bawat akda ko't paksa
na nilalambungan ng anino ng laksang dukha

lumubog man sa putik o gumapang man sa lusak
gumulong, magurlisan, o sa likod may tumarak
ako'y babangon at babangon kung saan nasadlak
titiyakin kong makaahon saanman bumagsak

tulad ng putik, dapat ingat rin, baka madulas
lalo't ang tinatahak ay di madaanang landas
tungo sa pangarap na lipunang lahat ay patas
walang pagsasamantala, bawat isa'y parehas

- gregbituinjr.

Nabubuhay akong malayo sa aking daigdig

nabubuhay akong malayo sa aking daigdig
kung saan doon sa kapwa ko dukha'y kapitbisig
lumalaban sa mapagsamantala't manlulupig
habang sa isyu't problema ng masa'y nakikinig

dahil sa lockdown ay nakatunganga sa kawalan
dahil sa pagsusulat kaya pa may katinuan
pagsusulat ng dyaryo'y pinagkakaabalahan
mabuti't may kwaderno't plumang laging tangan-tangan

naroon ako sa mundong tahimik at payapa
na tila puganteng dapat nang malibing sa lupa
tila ba ako'y taong palutang-lutang sa sigwa
mabuti't nariritong may nalilikha pang tula

dapat kong balikan ang daigdig na nakagisnan
upang ipagpatuloy ang adhikain at laban
sa ngayon, ako'y kaluluwang humihinga naman
na dama'y bangkay na ang katawan at katauhan

- gregbituinjr

Ayoko na sa ganitong sitwasyong kwarantina

ayoko na sa ganitong sitwasyong kwarantina
na animo'y bangkay na't walang kapaga-pag-asa
kaya paggupit man ng plastik ay pinatulan na
kaysa tumunganga, dama'y hungkag at walang kwenta

mabuti pang bumalik na sa pangunahing lungsod
upang sa bayan ay patuloy na makapaglingkod
ayoko sa kwarantinang bangkay kang nakatanghod
mabuting nakikibakang ako'y sugod ng sugod

mabuting nabubuhay na mayroon kang dahilan
upang mabuhay, kahit sinuong mo'y panganib man
kaysa lockdown na bangkay kang walang kalaban-laban
paano babalik sa dating mundo'y pag-isipan

bumalik o magpatiwakal, anong pipiliin?
ang ikalawa'y kabaliwang ayokong isipin
mabuti pa ang una't isang mandirigma pa rin
inaalay ang buhay sa marangal na layunin

- gregbituinjr.

Patuloy na pagsagot ng palaisipan

patuloy ang aking pagsagot ng palaisipan
na bigay lang sa akin upang may magawa naman
mga palaisipang sadya mong kagigiliwan
na bawat libreto'y dalawampu't pito ang laman

kaya ang dalawang libreto'y limampu't apat na
sa panahong may lockdown, pagsagot dito'y kaysaya
sinimulan kong sagutan noong isang araw pa
ng dalawang libretong natapos ko lang kanina

tila palaisipan ay imbensyong may adhika
lalo't tinatahi'y salita ng abang makata
na bawat bagong salita'y tinatandaang pawa
sapagkat magagamit din sa pagkatha ng tula

bata pa nang sa palaisipan na'y nahihilig
krosword na tagalog sa dyaryo'y bibilhin na't ibig
minsan may salita roong di mo pa naririnig
na pag iyong ginamit sa tula'y nakakaantig

- gregbituinjr.

Pananghaliang kamatis at tuyo

sadyang kaysarap kumain ng kamatis at tuyo
pagkain ng dalita, murang-murang nilalako
mabubusog na'y nakakawala pa ng siphayo
habang sa gunita'y sintang naroon sa malayo

wala mang katabi'y kasalo pa rin ang diwata
na habang kumakain ay siya ang nasa diwa
huwag sanang mahirinan habang nasa gunita
baka bundat na ang tiyan ay di pa rin halata

aba'y mabubusog kang tunay sa tuyo't kamatis
lalo't nasa kwarantina't bayan ay nagtitiis
pag kumain daw ng kumatis, kutis mo'y kikinis
pag kumain daw ng tuyo, gaganahan kang labis

halina't magsalu-salo na sa pananghalian
tuyo't kamatis ay sahugan natin ng kwentuhan
mabubusog ka na'y ramdam mo pa ang kagalakan,
anong sarap, baka ito'y mauwi sa inuman

- gregbituinjr.

Wala mang nagbabasa ng mga nalikhang tula

wala mang nagbabasa ng mga nalikhang tula
isulat lang ng isulat anumang nasa diwa
marahil ay di sa panahong ito nanunudla
ang bugso't palaso ng mga taludtod ko't tugma

doon sa ikadalawampu't limang kabanata
ng nobelang Noli ni Rizal ay sinabing pawa
ni Pilosopo Tasyo kay Ibarra, na inakda
niya'y nasa hinaharap ang makakaunawa

marahil din, natititik man sa sariling wika
ang iwing tula'y di pa rin binabasa ng madla
baka sunod na salinlahi ang magbasang sadya
lalo't ang makatang ito'y tuluyang namayapa

ang tula ko'y di na akin pag tuluyang nawala
kundi ang daigdig na ang aangkin nitong tula
kaya kung ngayon man pamanang ito'y balewala
sa ibang panahon ay baka ambag sa paglaya

- gregbituinjr.

Pasiglahin ang katawan at isipan

dapat kong tiyaking masigla ang aking katawan
at huwag hayaang patulog-tulog sa pansitan
pasiglahin, di lang kalamnan, kundi ang isipan
nang gumana ito, nakatitig man sa kawalan

bawat araw, yaring pluma'y nakatakdang lumikha
ng dalawa o tatlong tulang nahagip ng diwa
sa samutsaring kalagayan, iba't ibang paksa
ngunit nakabatay pa rin sa prinsipyo't adhika

dapat magbasa, magnilay, o tumingin sa kisame
baka makita'y butiki o sumulpot ang bwitre
pluma'y kunin, isulat ang pasaring ng salbahe
o kaya'y ang ibinulong ng katomang kumpare

kaya dapat pasiglahin ang katawan at isip
bakasakaling sa naisulat ay may masagip
na magpapatiwakal, o may balitang nahagip
na kung maisusulat ay dapat munang malirip

- gregbituinjr.

Ang panitik ko'y pinitak

nangangapa sa dilim sa panahon ng Terror Law
sa akademya ba natuto ang mga berdugo?
sasabihing nanlaban ang pinaslang nilang tao?
kahit may saksing nagsisuko na ang mga ito?

peace and order ba'y kapayapaan at kaayusan?
na layon daw ng Terror Law at kinakailangan?
peace and order ba'y katahimikan at sumunod lang
tumango, tumalima sa kanilang patakaran

wala kang karapatang ipahayag ang damdamin
at pamahalaan ay di mo dapat tuligsain
ganyan ba'y peace and order, bayan na'y patahimikin?
at karapatang magsalita'y agad pipigilin!

kahit ako'y nasisindak man ay di pasisindak
patuloy sa pagpropaganda kahit mapahamak
na pluma'y balaraw kong sa puso't diwa'y tatarak
at ang iwi kong panitik ay magiging pinitak

- gregbituinjr.

Pabaon sa sanlinggong pagkawala

pababaunan kita ng laksa-laksang gunita
upang di malungkot sa sanlinggo mong pagkawala
saanman pumaroon, ikaw ang tanging diwata
sa panaginip man o sa buhay kong anong sigla

para sa mabuti ang seminar mong dinaluhan
na matapos iyon ay makakatulong sa bayan
magiging frontliner sa magiging trabahong iyan
upang kahit papaano, sakit ay maiwasan

mananaginip ako mamayang di ka katabi
subalit nasa panagimpan ka, O, binibini
bago matulog, tititigan ang langit sa gabi
at baka naroroon ka sa aking pagmumuni

may dalawang bituing magkayakap sa magdamag
habang inaawit ang damdamin sa nililiyag
ang tanging puso sa sinisinta'y inihahapag
uukit ang pag-ibig bago araw ay suminag

- gregbituinjr.

Isa't kalahating metrong physical distancing

nakapagpalitrato na sa isang karatula
na physical distancing ay isang metrong distansya
ngayon naman, aba'y isa't kalahating metro na
isipin mo kaya bakit ito'y nadagdagan pa

magmula isang metro'y naging isa't kalahati
marahil ito'y isa ring pagbabakasakali
mas matindi ang ikalawa, dama'y di mawari
kalahating dagdag ba'y dahil meron pang nasawi?

tunay ngang kayraming namatay sa coronavirus
kung susuriin ang mga nailabas nang datos
anong paliwanag? ang isang metro kaya'y kapos?
dinagdag bang kalahati'y upang malubos-lubos?

isang metro, isa't kalahati, o dalawa man
ang mahalaga'y ating isinasaalang-alang
ang agwat upang sa sakit ay di magkahawaan
kaya ingat lagi, siguruhin ang kalusugan

- gregbituinjr.

Patuloy na pagsusulat para sa madla

higit apat na buwan nang nakakulong sa bahay
'stay-at-home' daw sa lockdown, ngunit di mapalagay
di dapat patulog-tulog lang at magpahingalay
kundi gawin pa rin anong dapat habang may buhay

kwarantina man ay may matatanaw pang pag-asa
ganap pa ring tibak kahit wala man sa kalsada
mabuti't may Taliba, ang pahayagang pangmasa
pinagkakaabalahan nang dukha'y may mabasa

higit apat na buwan mang naroon sa tahanan
ay gumaganap pa rin nitong iwing katungkulan
nagpopropaganda sa abot ng makakayanan
nagsusuri ng isyu't pangyayari sa lipunan

mapabatid ang layunin ng uring manggagawa
magsulat bilang kawal ng hukbong mapagpalaya
manligaw upang prinsipyo'y yakapin din ng madla
magsaliksik, magsuri, magsulat, at maglathala

sige, sulat lang ng sulat habang may naiisip,
may nasasaliksik, at mga isyu'y nasisilip,
kakathain ang nasa puso't diwa'y halukipkip
hangga't may pluma, papel, at balitang mahahagip

- gregbituinjr.

Tatlong boteng walang laman para i-ekobrik

tatlong bote ng Cobrang walang laman muna ngayon
pupunuin ng mga ginupit na plastik iyon
bubunuin ko ang gawaing iyon sa maghapon
na baka nga abutin pa ng isang linggo roon

ah, tatlong bote lang muna, kalaban ay mahina
mabuting may ginagawa kaysa nakatunganga
para sa kalikasan, at ako'y may napapala
habang nageekobrik ay naglalaro ang diwa

samutsaring paksa ang dumadaloy sa isipan
hinahabi ang mga akdang sa diwa'y naiwan
ang mga taludtod at saknong nga'y sinasalansan
pinagsasalita rin ang anino sa kawalan

nagtatapos at nagtatapos ang pageekobrik
habang sa isip, may nakatha habang nagsisiksik
sa mga bote ng pinaggupit-gupit na plastik
at pag nagpahinga, nasa diwa'y isasatitik

- gregbituinjr.

Isang metrong agwat na physical distancing

Isang metrong agwat na physical distancing

nadaanan din lang namin ang karatulang iyon

ay nagpakuha na ng litrato sa tabi niyon

bilang patunay ng isang metrong layo ang layon

ng physical distancing na pinatakaran ngayon

tunay ngang nais nating proteksyunan bawat isa

kaya kahit isang metro lang, layu-layo muna

bawal bumahin, bawal walang facemask sa tuwina

saanman, kalsada, palengke, botika, groserya

'No facemask, no entry' at 'one meter' dapat ang agwat

ng bawat isa, may physical distancing daw dapat

bagamat paalala upang di mahawang sukat

isang paalala iyong hangad kong maurirat

bakit isang metro, di dalawa, tatlo o lima

ito ba'y pagbabakasakali, di ko nabasa

tiyak kong may batayan ang isang metrong distansya

marahil pag ating inaral sa matematika

marahil isang metro'y sapat upang di mahawa

ng nakakadiring virus na naglipanang sadya

di man nabasa ang batayan kung saan nagmula

mahalaga, isang metro'y tupdin at maunawa

- gregbituinjr.

07.25.2020

Animo'y laro lang sa kanila ang pagpaslang

bakit animo'y paglalaro na lang ang pagpaslang?

ang kanilang kaluluwa ba'y pawang mga halang

sa akademya ba'y doon nasanay at nalinang?

ang kakayahan kaya sa dugo ng kapwa'y aswang?

karapatang pantao ba'y di na nirerespeto?

bakit ba naglalaway sa dugo ng kapwa tao?

wala ba silang pakialam sa due process of law?

dahil ba sila'y may baril, pakiramdam na'y macho?

ang kulturang tokhang na'y pinauso ng rehimen

kaya pinapaslang ang napagtitripang patayin

sa unang taon pa lang ay napuno na ng lagim

ang bayang itong kayraming inang nagsiluha rin

buhay ng minamahal ang kinuha sa kanila

kaya sinisigaw nila'y panlipunang hustisya

di laro ang pagpaslang, ang tindig ng mga ina

dapat parusahan ang maysala, managot sila

- gregbituinjr.

* Inihanda para sa State of the People's Assembly (SOPA) na ilulunsad ng Freedom from Debt Coalition (FDC) at mga kasapian nito, Hulyo 24, 2020

Kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad

kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad
kakampi ng dukha, tumutulong sa kapuspalad
nilalabanan ang burgesyang may utak-baligtad
dahil sakim at sariling interes lang ang hangad

aming itatayo'y isang lipunang makatao
na sa karapatan ng bawat tao'y may respeto
at walang pagsasamantala ng tao sa tao
kung saan bawat isa'y nagtutulungan sa mundo

hangga't may mga pagsasamantala sa lipunan
hangga't patuloy ang kahirapan at kaapihan
asahan ninyong patuloy pa rin kaming lalaban
asahan ninyong tibak ako hanggang kamatayan

kaming mga aktibista'y may prinsipyo't dignidad
na ipinaglalaban at sa masa'y inilalahad
ang kabulukan ng sistema'y aming nilalantad
dahil nais naming dukha'y isama sa pag-unlad

- gregbituinjr.

Patuloy na pagkatha

patuloy pa rin ang gawaing kumatha ng tula
anuman ang pag-usapan ay kakatha't kakatha
animo'y di napapagod, walang kasawa-sawa
minsan, ang paksa'y hinahagilap pa sa gunita

buhay ng dalita, buhay ng karaniwang tao,
buhay ng kabataan, kababaihan, obrero
mga pagsusuri sa lipunang kapitalismo
pakikibaka't sakripisyo, buhay-aktibismo

prinsipyong tinanganan at pantaong karapatan
maitayo ang adhikang makataong lipunan
taludtod ng dakilang Kartilya ng Katipunan
laman ng manipestong sa manggagawa'y huwaran

bilang propagandista'y aking itinataguyod
ang kagalingan ng uring obrero bilang lingkod
inaalam anumang isyu't problemang matisod
upang malaman ng madla'y susulating may lugod

katha ng katha habang pinagtatanggol ang dukha
magsulat lang ng magsulat doon sa aking lungga
mag-aakda ng kwento, sanaysay, tula't balita
buhay na'y inalay sa pagkatha para sa madla

- gregbituinjr.

Pahimakas kay Ka Susan Quimpo

Pahimakas kay Ka Susan Quimpo

sa tapat ng Korte Suprema unang nakilala
si Mam Susan Quimpo, na isang kapwa aktibista

may rali roon tungkol sa paglibing sa diktador
sa Libingan ng mga Bayani, aba'y que horror

at binati niya ako matapos kong bumigkas
ng likha kong tula sa munting programang palabas

matapos iyon ay marami pang mga pagkilos
ang sinamahan upang huwag malibing si Marcos

sa Libingan ng mga Bayani pagkat di ito
bayani, anang taumbayan, "Marcos is No Hero"

maraming grupong nabuo, Block Marcos, Coalition
Against Marcos Burial, at iba pang organisasyon

kung saan tula ko'y binibigkas ko sa kalsada
pati na sa isang konsyerto doon sa Luneta

at naroon si Mam Susan, ngiti ang pasalubong
animo'y isang ate, tiya, o inang naroon

tawag nga niya sa akin ay si Greg, ang Makata
na nakangiting babati matapos kong tumula

isa sa awtor ng aklat na mamo-"move ka sa tears":
“Subversive Lives: A Family Memoir of the Marcos Years"

alagad siya ng sining, manunulat ng bayan
na tulad ko'y naghangad ding baguhin ang lipunan

siya't nagsalita sa dinaluhan kong seminar
sa Martial Law Chronicle Project doon sa C.H.R.

kinwento niya ang karumal-dumal na martial law
tunay na guro para sa karapatang pantao

di namin malilimot ang kanyang mga inambag
upang ipaglaban ang karapatang nilalabag

ngayong siya'y wala na, taos-pusong pagpupugay
kay Mam Susan Quimpo, tunay kang dakila, mabuhay!

- gregbituinjr.

* Si Mam Susan Quimpo (Pebrero 6, 1961 - Hulyo 14, 2020), kasama ang kanyang kapatid na si Nathan Gilbert Quimpo, ang awtor ng nabanggit na aklat

Anong batayan ng isang metro sa social distancing?

bakit sa social distancing, ang layo'y isang metro?

ito'y narinig ko lang sa balita't mga tao

bakit di dalawa, tatlo, apat, lima, o pito?

anong matematikang batayan ng metrong ito?

upang virus ay masugpo o di mahawa nito?

pag bumahin ka ba'y di na aabot sa kaharap?

lalo't tinakpan agad ang ilong sa isang iglap

mahirap bumahin nang may facemask, baka malasap

mo'y sakit, lalo't sariling virus na ang nalanghap

kaya isang metrong agwat ba'y isa nang paglingap?

sa dyip ngayon, may plastik na harang sa katabi mo

saan man magpunta, dapat ba't laging isang metro?

magtungo ka man sa grocery, mall, botika, bangko?

maglakad sa bangketa, lumayo sa kasunod mo?

nasa palengke man o kumain sa turo-turo?

yaon bang nagka-COVID at namatay ba'y lumabag?

sa batayang isang metro, o sinabi ko'y hungkag?

libu-libo'y namatay, agwat ba'y may paliwanag?

hinahanap ko ang sagot upang di nangangarag

bakasakaling mahanap, ito'y malaking ambag

pagbabakasakali ba ang isang metrong agwat?

sa geometriya o pisika ba'y masusukat?

sana batayan nito'y may syentipikong dalumat

paliwanag sana'y makita't huwag malilingat

upang di naman tayo nagkakahawaang lahat

- gregbituinjr.

07.22.2020

Di inugaling mangutang

di ko rin naman naging ugali ang pangungutang
sapagkat baka di ko maibalik ang hiniram
wala akong kapasidad upang agad bayaran
ito kaya minabuti kong huwag nang mangutang

iyan ang aking tindig, lalo't butas pa ang bulsa
pinaplano ang gagastusin at pinagkakasya
huwag bumili ng anumang luho kung di kaya
depende ang kakainin kung magkano ang pera

mura ang gulay, kung may tanim, libre't malulugod
pipitas lang lalo't walang trabaho, walang sahod
ngayon pa'y panahon ng panagip o "survival mode"
magbasa-basa ng aklat kaysa ako'y manood

ayokong mabuhay upang magbayad lang ng utang
ilang taon ang bubunuin upang bayaran lang
ang inutang, hukluban ka na'y di pa nabayaran
ayokong nabubuhay ng may utang kaninuman

baka mangutang kung buhay at kamatayan ito
halimbawa'y agaw-buhay sa ospital ang tao
kung pera ang magliligtas sa buhay niyang ito
isasangla ko na ang buhay ko, uutang ako

- gregbituinjr.

Patuloy na pageekobrik

tanong sa akin, hindi pa ba matatapos iyan?
hinggil sa ekobrik na gawa ko paminsan-minsan
sabi ko lang, gawaing ito'y walang katapusan
hangga'y kayrami pang plastik sa ating basurahan

oo, wala pang katapusan ang gawaing ito
hangga't wala pang makitang ibang solusyon dito
hangga' may bumabarang plastik sa mga estero
hangga't wala pa ring disiplina ang mga tao

pumumpuno ng plastik ang ilog at karagatan
mabingwit mo, kung di isda'y plastik ang karamihan
tapon dito, tapon doon, mundo na'y basurahan
ekobrik ay pagsagip din sa ating kalikasan

patuloy akong mageekobrik hangga't may plastik
gugupitin itong maliliit at isisiksik
sa boteng plastik, na patitigasin ngang tila brick
hangga'y may plastik, gagawa't gagawa ng ekobrik

- gregbituinjr.

Saglit na paglipad ng mga sisiw

wala pang dalawang buwan ay nakalilipad na
ang mga sisiw na itong dati nga'y labing-isa
sabi ng aking biyenan, namatay daw ang isa
baka yaong pilay na sisiw, di ko na nakita

sa tubong nakakabit nga sila'y palipad-lipad
tutuntong doon, mamamahingang animo'y pugad
pagsisiyapan nila'y musikang animo'y ballad
kaysarap pakinggang animo'y orkestrang tumambad

subalit di sila makalipad tulad ng ibon
na sa ere'y kayang magpalutang buong maghapon
tila ginaya nila'y mga mayang naglimayon
na madalas makasama nila ritong humapon

wala pa silang dalawang buwan ngunit kaylakas
gamit ang pakpak ay palipad-lipad ding madalas
subalit saglit lang, kakapit na sila sa baras
sana'y maging matatag pa sila ngayon at bukas

- gregbituinjr.

Ang nawawalang inahin

ang inahing manok ay dalawang araw nawala
hinanap ko sa gubat, bandang ilog, sa kaliwa
ngunit ang tinig niya'y di ko marinig sa lupa
hanggang pinauwi ni misis, maggagabi na nga

naalala kong isang paa niya'y nakatali
kaya kinabukasan muli'y nagbakasakali
alagang inahing manok ay hinanap kong muli
di na sa kaliwa, tumungo sa kanang bahagi

dala ko ang isang sisiw sa kulungang maliit
upang kung marinig ng inahin, ito'y lalapit
o magkukurukok ito't ako ang makalapit
sana walang ibang hayop na sa kanya'y dumagit

at malayu-layo na rin ang aking napuntahan
sinuot ang baging at talahib sa kagubatan
nilagay ang tenga sa lupa, aking napakinggan
ang kurukukok niya't siya'y aking natagpuan

pumulupot ang tali niya sa sanga ng kahoy,
baging, at talahib, gutom na't tila nananaghoy
mabuti't kinalalagyan niya'y aking natukoy
mabuti't di naunahan ng hayop na palaboy

ang inahin ay ikinulong, inuwi sa bahay
di na pinakawalan, baka saan na maglakbay
mabuti't pinagsikapang hanapin siyang tunay
doon sa gubat at di siya tuluyang namatay

- gregbituinjr.

Simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

niyakap ko nang panuntunan bilang aktibista
sa loob ng nagdaang higit dalawang dekada
ang simpleng pamumuhay, puspusang pakikibaka
para sa karapatan at panlipunang hustisya

panuntunang yakap-yakap ng buong puso't diwa
upang makapaglingkod sa manggagawa'y dalita
upang maging bahagi ng hukbong mapagpalaya
upang makiisa rin sa bawat laban ng madla

nais kong ipakita ang buo kong katapatan
sa prinsipyo't adhika ng niyakap kong kilusan
kaya nag-oorganisa ng masa kahit saan
nagsusulat, kumakatha para sa uri't bayan

puspusan ang pakikibaka't simpleng pamumuhay
habang nagpopropaganda, tula man o sanaysay
na tinitiyak ang linya at direksyon ng hanay
sa mga kasama, tuloy ang laban, pagpupugay

- gregbituinjr.
07.20.2020

Pahimakas na tula para kay Ka Miles

isang taas-kamaong pagpupugay kay Ka Milo
lider ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino
noon at nagsilbing sekretaryo heneral nito
magaling na lider, organisador, at obrero

dating estudyante sa Feati University
na tulad ko'y namulat bilang tibak sa Feati
magaling siyang magsuri, marahil pa'y cum laude
inalay ang buhay at sa uri't bayan nagsilbi

batikan siyang organisador ng manggagawa
matalisik magsulat ng mga isyu ng madla
malinaw, madaling unawain ang kanyang akda
bagamat malalim na puso't diwa'y tinutudla

minsan, nabalita sa dyaryo ang kanyang pangalan
na inaakusahang rebelde ng kapulisan
sumama ako, apat kami, puntang Caloocan
una'y sa presinto, di doon, kundi sa kulungan

ang hepe sa balita'y naroon, kausap nila
naiwan ako sa sasakyan, di na pinasama
matagal sila sa loob, buti't naayos nila
ang gusot na iyon, nangyaring aking naalala

sa tanggapan ng B.M.P.'y nakasamang matagal
pansin kong isang kamay niya'y laging nangangatal
minsan, nagkakasabay sa pagkain ng almusal
sa mga rali pag kasama siya'y tila Marcial

kay Ka Milo nga'y kapansin-pansin ang kanyang ngiti
natutunan sa kanya'y inaral ko ring masidhi
taos-pusong pasasalamat sa huling sandali
pagpupugay sa iyo, Ka Milo, hanggang sa muli

- gregbituinjr.
07.20.2020

Inspirasyon ang sinabi ni Sofia Kovalevskaya

"It is impossible to be a mathematician without being a poet in soul." - Sofia Kovalevskaya (Feb 15, 1950 - Feb 10, 1991), Russian mathematician

sinabi nga noon ni Sof1a Kovalevskaya

na babaeng Rusong sa matematika'y kilala:

"Imposible ang maging paham sa matematika

kung di ka makata ng buong puso't kaluluwa."

ang kanyang sinabing ito'y nagsilbing inspirasyon

sa akin, makatang kumuha ng B.S. Math noon

at kaysarap tuloy balikan ang mga ekwasyon,

theorem, at iba pa sa pagdaan ng panahon

ilang dekada na ring mga tula'y kinakatha

inuunawa ang anuman, iba't ibang paksa

sinabi ni Kovalevskaya'y tumining sa diwa

kaya naritong matematika'y itinutula

tula't sanaysay sa matematika'y tututukan

titipunin ang mga akda sa munting aklatan

na balang araw ay maisaaklat kong tuluyan

at sa bagong henerasyon ay ibahagi naman

- gregbituinjr.

Pagluluto ng kampanilyang sili

namimigay ng libreng bell pepper sa nadaanan
kaya nang aming makita'y nanghingi ng iilan
namigay na iyon ay aming pinasalamatan
at pagdating ng bahay ay agad kong hinugasan

ang kampanilyang sili'y ginayat ko ng pahaba
at doon sa kawali'y ginisa ko sa mantika
pinalutong, aba'y anong sarap ng naihanda
sa tanghalian, linamnam nito'y nakamamangha

marahil sa kalusugan, ito'y makaganda rin
may bitamina't mineral din itong makakain
marahil, gawing pulutan sa inyong totomain
at mga buto nito'y mabuting iyong itanim

tikman mo rin itong ginisang kampanilyang sili
tiyak sa sarap nito'y di ka mag-aatubili
baka mapatula ka pa't maraming masasabi
ingat, baka sa busog mo'y makatulog sa tabi

- gregbituinjr.

Sinigang na bangus at adobong sitaw

sinigang na bangus at adobong sitaw ang ulam
karne'y iniwasan na ng sikmurang kumakalam
lalo't malusog na pangangatawan itong asam
kumain daw lagi ng pampalakas, anang paham

kaya pagkain ng laman ay iniwasan ko na
bagay na marahil sa iba'y nakapagtataka
kumain ng paborito kong porkchop na'y bihira
ang pag-iwas sa karne'y mas lalong nakakagana

pagiging vegetarian nga'y naging panuntunan ko
maggulay lagi, sitaw, talong, okra, talbos, upo
sa pagiging budgetarian ay matagal na ako
di bibilhin ang mahal, laging mura ang hanap ko

pag nagkita tayo, huwag nang maghanda ng karne
kamatis at bagoong lang, ayos na ako dine
kung may gulay mang ihahanda, aba'y mas maigi
salamat, inunawa mo ang aking sinasabi

- gregbituinjr.

Isang munting pagninilay

nais kong makatulong sa mga organisasyon
upang makapagpatuloy sa mga nilalayon
kung runner, errand, o utusan ang trabahong iyon
tatanggapin ko na basta magkatrabaho ngayon

sa human rights organization ay pupwede ako
sa IDefend Movement ba'y anong maitutulong ko?
sa PhilRights, PAHRA, Balay, sana'y may opening dito
para sa pagtatanggol sa karapatang pantao

nakatapos ako ng labor paralegal noon
sa Caritas, Manila, Ministry of Labor iyon
dapat kong ipraktis, huwag munang magsolo ngayon
kailangan ko pa ng gabay sa trabahong iyon

sa grupong makakalikasan, ako'y pupwede rin
sa Ecowaste Coalition kaya ako'y tanggapin?
sa No Burn Pilipinas ay baka makatulong din
sa Greenpeace, Green Convergence kaya'y baka may opening

sekretaryo heneral man ng K.P.M.L ngayon
sa X.D. Initiative ay gayon din ang posisyon
dapat ding may kita't may pambili ng malalamon
dapat may salaping panggugol, maliit man iyon

sana'y may makatulong pa rin sa tulad kong tibak
malaking pasalamat ang iuukol kong tiyak
tutula't kakatha pa rin para sa dukha't hamak
at bulok na sistema'y atin pa ring ibabagsak

- gregbituinjr.

Pag namatay kang dukha

di mo raw kasalanan pag dukha ka nang isilang
pag namatay kang dukha, kasalanan mo raw iyan
paano akong nabubuhay nang di nagpayaman
di nag-angkin ng anumang pag-aari saanman

dahil aking sinusunod ang simpleng pamumuhay
mula nang magpakilusan, ito na'y aking gabay
kakampi ng masa, maralita ang kaagapay
at kumikilos tungo sa lipunang pantay-pantay

ang mag-angkin ng pribadong pag-aari'y di ako
pagkat iba ang aking paniniwala't prinsipyo
nais kong walang mayaman o mahirap sa mundo
lahat ay nakikipagkapwa't nagpapakatao

ugat ng kahirapan ay pribadong pag-aari
na siyang dahilan bakit may iba't ibang uri
instrumento ng mapagsamantala't naghahari
upang durugin ang uring kanilang katunggali

simpleng pamumuhay man ang prinsipyo kong dakila
ay di naman nagsamantala't walang kinawawa
mayaman sa karanasan, mamamatay na dukha
kaysa namatay ngang mayaman ngunit sinusumpa.

- gregbituinjr.

Ang esensya ng buhay

nasa pananahimik ba ang esensya ng buhay?
at hinahayaan ang kapwang basta pinapatay?
ang mga nangyayari ba'y tinatanggap mong husay?
ang panlipunang hustisya'y balewala bang tunay?

kaya may nanggugulo dahil sa mga tahimik
na kahit alam na may mali'y di man lang umimik
pagkat di naman daw sila tinatamaang lintik
walang pakialam sa kapwang mata'y pinatirik

lumagay man ako sa tahimik, magsasalita
para sa karapatan ay gagawin anong tama
wala mang pera'y ipagtatanggol ang masang dukha
wala mang lakas ay may plumang kakampi ng diwa

nasa paglaban ang esensya ng buhay sa akin
nasa pagkilos upang bayan ito'y palayain
mula sa kuko ng mapang-api't mapang-alipin
di mananahimik sa tabi't hayaan lang natin

wala sa pananahimik ang esensya ng buhay
para sa akin ay nasa pakikibakang tunay
kumakayod upang kumain? aking naninilay
mabuhay nang kumain o kakain nang mabuhay?

sa akin, esensya ng buhay ay ang paglilingkod
at pag-oorganisa sa masa't dukhang hilahod
na panlipunang hustisya ang itinataguyod
at ang bulok na sistema'y papalitang malugod

- gregbituinjr.

Kumikilos ako di upang kumita ng pera

kumikilos ako di upang kumita ng pera
kundi upang magsilbi sa bayan, sa dukhang masa
aanhin ko ang salapi kung sa layaw ang punta
kung may pera'y gagamitin sa pag-oorganisa

mas mahalaga sa akin ang pagpapakatao
di ang anumang yaman, luho, bisyo, o kapritso
anong halaga ng buhay nang isilang sa mundo
kung sa salapi na lang umiinog ang buhay mo

nais ko ng rason bakit nabuhay sa daigdig
di ang mabuhay upang kumain, gawin ang hilig
di lang kumayod upang mabuhay, gawin ang ibig
kundi esensya bilang taong may prinsipyo't tindig

"iisa ang pagkatao ng lahat," ang sabi nga
ni Gat Emilio Jacinto, na bayaning dakila
ang kanyang Liwanag at Dilim ay basahing kusa
nang pagpapakatao'y ganap nating maunawa

ang Kartilya ng Katipunan ay ating namnamin
pagnilayan ang nilalaman at isapuso rin
dapat walang amo at wala ring inaalipin
dapat ang asam na ginhawa ng bayan ay kamtin

kaya kumikilos ako di para sa salapi
kundi sa pakikibaka laban sa mga mali
itayo ang lipunang makatao, di tiwali
at sa mundong ito ako'y nagbabakasakali

- gregbituinjr.

Kung mata ko'y tumirik

pangako, aalis ako rito't di na babalik
pagkat di ito ang mundo ko, sa puso'y saliksik
lugar ko'y nasa pagbaka, di sa pananahimik
di ako naging tibak upang sa bahay sumiksik
at sa mga isyu ng bayan ay basta hihilik

pakikibaka'y nasa aking sugo natititik
di mapakali sa mga isyung masa'y humibik
kaya pag may mga pagkilos, ako'y nasasabik
sumisigaw ang damdamin, bibig ma'y di umimik
nais kong nasa labanan kung mata'y tumirik

katawan ko man ay parang luya nilang madikdik
tibak at mandirigma akong di natatahimik
ayokong magiging pipi't bingi sa mga hibik
ng bayang ang dignidad ay ginigipit ng lintik
na diktador o among talagang napakaswitik

nais kong nasa laban kung mata ko'y pinatirik
na gamit sa pagtatanggol sa bayan ay panitik
sa payapang buhay, aalis ako't di babalik
pagkat ang mundo ko'y sa paglaban, paghihimagsik
laban sa sistemang bulok at mapang-aping lintik

sakali mang sa akin may balang magpatahimik
sa larawan ko'y may isang kandilang ititirik
kasama ang isang ulilang rosas na may tinik
wala akong puntod, ang aking abo'y ihahasik
upang maging pataba sa pakikibaka't hibik

- gregbituinjr.

Ang tanging kasalanan ko

ang tanging kasalanan ko lang ay ang pagtatanggol
sa pinagsasamantalahang di pa makatutol
sa mga inaapi ng burgesyang mapagmaktol
sa mga dukhang hinamak dahil walang panggugol

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang masa
upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya
lumalaban sa mapang-api't mapagsamantala,
manggagawa't dukha ang kasamang nakikibaka

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang bayan
laban sa mananakop na Tsina't ibang dayuhan
laban sa mapangyurak ng pantaong karapatan
laban sa katiwalian at sa tubo gahaman

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang uri
mga dukha't manggagawa laban sa naghahari
laban sa hirap dulot ng pribadong pag-aari
dapat sa labang ito, uring obrero'y magwagi

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang tao
itaguyod ang dignidad at karapatan nito
itaguyod ang pagkakapantay-pantay sa mundo
at walang pagsasamantala ng tao sa tao

kung sa mga pagkakasalang iyan ay mamatay
tinokhang ng sunud-sunurang asong walang malay
mamatamisin ko pang hatulan nilang mabitay
tanggap ko, kahit paano, ang buhay ko'y may saysay

- gregbituinjr.

Mga tanong sa ilang

sa ulo'y nagkakamot habang naroon sa ilang
kung anu-ano'y nasa isip lalo't naiilang
dapat maligo't may balakubak, sa ngayon ilang
buwan nang lockdown na sa mga poste'y nagbibilang

gugupitin ang kuko, gagamitin ang kukote
ang mga pasaway ba'y bakit nila ginugulpi?
paano nila tinitiris kung mama'y salbahe?
bakit nadamay sa tokhang ang batang inosente?

marami nang namatay sa coronavirus ngunit
marami rin daw ang gumaling, ang kanilang giit
ngunit siksikan na sa mga ospital, ang sambit
paano kung maralitang gipit pa'y magkasakit?

milyon na'y nawalan ng trabaho, paano ngayon?
saan kakayod upang pamilya'y may malalamon?
bata pa'y apektado sa kanilang edukasyon
sa bagong normal na ito'y paano pa aahon?

- gregbituinjr.

Di na ako hahawak ng gatilyo

di na ako hahawak ng gatilyo, di na muli
ayoko itong kalabitin hangga't maaari
sana'y mawala na ang mapagsamantalang uri
sana'y wala nang mga mapang-api't naghahari

ang lider at kasamang Mao nga noon ay nagwika
himagsikan ay sa dulo raw ng baril nagmula
subalit ngayon ito'y di na aking paniwala
pagkat di lang baril ang instrumento sa paglaya

pakikipagkapwa ang ating dapat itaguyod
ang Kartilya ng Katipunan sa marami'y lugod
organisahin ang masa bilang kanilang lingkod
lumaban sa mapang-api hanggang sa aking puntod

isa lang akong kawal ng hukbong mapagpalaya
nananalaytay sa ugat ang dugong mandirigma
di man baril ay pluma na ang nasa pulso't diwa
habang patuloy pa rin sa adhikang paglaya

ang kabulukan ng sistema'y aming ilalantad
itaguyod ang karapatang pantao't dignidad
labanan ang mapagsamantalang tubo ang hangad
ito ang tutupdin kong misyon kahit magkaedad

- gregbituinjr.

Pagtatanim ng talong sa karton ng gatas

kanina'y nagtanim ng talong sa karton ng gatas
lalagyang karton na nilagyan ko naman ng butas
ginupit ang isang bahaging ngayon nakabukas
nilagyan ng lupa't pataba, kaygandang mamalas

sa lupa't patabang pinaghalo'y aking tinanim
ang binhi ng talong habang langit ay nagdidilim
may nagbabadyang unos, alapaap ay maitim
sana'y lumago ang talong nang walang paninimdim

kartong lagayan ng gatas na imbes ibasura
ay gamitin upang tamnan ng talong na kayganda
balang araw ay may aanihin, kaysarap pala
sa pakiramdam, at di magugutom ang pamilya

habang lockdown pa'y halina't magtanim-tanim tayo
sa karton, lata ng sardinas, o plastik na baso
sa walang lamang lalagyan imbes ibasura mo
para sa kinabukasan ay may anihing totoo

- gregbituinjr.

Nagpalitada ng hagdan

dapat talagang naeehersisyo ang katawan
at ngayon naman ako'y nagpalitada ng hagdan
habang nasa lockdown, patulong-tulong pa rin naman
sa munting gawain man ay maraming natutunan

sa gawaing pagpapanday nga'y may nadamang saya
lalo't tubig, buhangin, at semento'y pinagsama
sa munting karanasan, may munting tula tuwina
na balang araw, sa mga apo'y maibibida

pinanood ko noon ang pagpalitadang ito
na namasdan paano ginawa ng karpintero
kaya nais ko ring gawin ay talagang pulido
upang kahit ang sarili lang ay mapahanga ko

dapat gagawing hagdan ay pantay na pantay, patag
upang kalooban ng umapak dito'y panatag
marahil, tagumpay ako rito't di matitinag
at ito'y masisira lang pag sinadyang tinibag

- gregbituinjr.

Pagkadulas

kaninang umaga ako'y biglang nadulas
dahil sa kawalang ingat ay nadupilas
nawalan ng balanse, braso'y nagkagasgas
gising na'y baka tulog pa, papungas-pungas

dapat laging mag-ingat, bilin sa sarili
lalo't nag-iisip, parang di mapakali
kwarantinang ito'y di na kawili-wili
walang maitulong sa bayan, tila bingi

buti pang naging frontliner noong una pa
sa kapwa tao'y baka nagbigay pag-asa
kaysa ngayong masakuna ng walang kwenta
o mensahe ito ng parating pang grasya

mag-ingat, kagabi nga'y kaylakas ng ulan
madulas ang lupa, lakad ay pag-ingatan
tiyaking gising na't di tulog ang isipan
maghilamos bago pumuntang palikuran

- gregbituinjr.

Dalawang araw sumama sa pagkakarpintero

dalawang araw sumama sa pagkakarpintero
upang matapos ang plano nilang dagdag pang kwarto
nagsukat at nagguhit, naglagari't nagmartilyo
tiniyak na bawat pako' tumagos hanggang dulo

nakakapagod man ngunit maganda sa katawan
tila nag-ehersisyo ang buto, puso't isipan
masarap maglagari, masakit man ang kalamnan
tila nagpatibay sa prinsipyo't paninindigan

pag nagkarpintero ka'y mauunawaan mo rin
ang sipag at hirap ng mga karpintero natin
di lang lagari, martilyo, pait, ang gagamitin
bukod sa kasanayan nila'y pakikisama rin

sa mga karpintero, taas-noong pagpupugay
dahil sa inyo, natayo yaong gusali't bahay
mesa, silya, iba't iba pa, salamat pong tunay
bawat karpintero'y dakila, mabuhay! mabuhay!

- gregbituinjr.

Pagtitig sa langit matapos ang unos

napatitig ako sa langit matapos ang unos
samantalang kanina'y kaylakas nitong bumuhos
buong ngitngit ng kalangita'y tila di maubos
habang kaysarap ng ulam naming tuyo at talbos

mapanglaw ang langit, nangingitim ang alapaap
tila ang pagngangalit ng bagyo'y di pagpapanggap
baka pag di alisto'y kasawian ang malasap
kaya sa matibay na moog ka manahang ganap

matapos daw ang unos ay mayroong bahaghari
o balangaw na sa dulo'y may gintong nasa gusi
subalit iyon ay alamat lang na di mawari
datapwat kayrami pa ring nagbabakasakali

naalala ko tuloy sina Ondoy at Yolanda
sila ba'y magkapareha o naging mag-asawa?
mga unos na kaytindi ng epekto sa masa
kaya maghanda't mag-ingat pag bagyo'y manalasa

- gregbituinjr.

Mananatili akong tibak hanggang kamatayan

mananatili akong tibak hanggang kamatayan
at tutupdin ang misyon at tungkuling sinumpaan
tungkuling atang sa balikat na di iiwasan
bagkus ay gagampanan ng buong puso't isipan

kaya bilang propagandista'y kakatha't kakatha
angking pilosopiya'y iparating sa madla
itaguyod ang prinsipyong tangan sa kapwa dukha
baguhin ang sistemang bulok ang inaadhika

bawat sanaysay, tula't pahayag ay nakatuon
tungo sa minimithi't inaasam na direksyon
sa paggapi sa mapagsamantala't mandarambong
at kamtin ang hustisyang panlipunang nilalayon

payak na pangarap lang iyan ng tulad kong tibak
itinanim na binhi'y uusbong din sa pinitak
isipin paanong bulok na sistema'y ibagsak
upang manggagawa't dukha'y di gumapang sa lusak

- gregbituinjr.

Ang propagandista

tanong sa sarili: ako pa ba'y propagandista?
o maituturing akong dating propagandista?
bakit ganyan ang tanong? nag-asawa lang, ganyan na?
iniwan na ba ang marubdob na pakikibaka?

tungkulin ng propagandista'y di pansarili lang
kundi higit sa lahat ay sa uri't sambayanan
itataas ang moral ng lugmok na kasamahan
naglilinaw din ng isyu't nagtuturong lumaban

patungo sa adhikain ang mga ginagawa
patungo sa pagmumulat ang mga inaakda
patungo sa pagkilos ng mga inapi't dukha
patungo sa pagwawakas ng sistemang kaysama

dahil sa lockdown at kawalan ng perang gastusin
dahil walang maipambayad sa laksang bayarin
dahil kumikilos lang nang pamilya'y di gutumin
dahil nagtatanim-tanim na upang may gulayin

tungkulin sa masa'y naiwanang pansamantala
ngunit paunti-unti lang ay makababalik na
nais pa ring gawin ang tungkuling magpropaganda
nais pa ring patunayang isang propagandista

- gregbituinjr.

Sa sulok

oo, dati'y lagi akong sa sulok nagmumukmok
pagkat isa akong loner na masaya sa sulok
ngunit di mapakali sa isyung nakalulugmok
kaya nagpasyang lumabas ng lungga't makilahok

akala ko, tulad ko'y binabaon lang sa limot
hanggang aking maunawaan ang lipunang buktot
bakit at anong nangyayari sa pasikot-sikot
bakit ba may lumalaban sa sistemang baluktot

nais mag-ambag ng tulad kong loner, natanto ko
baka paunti-unti'y umaliwalas ang mundo
na binatay din sa danas bilang dating obrero
sinasahuran noon upang gawin ang produkto

subalit dahil sa lockdown, sa sulok ay bumalik
nagmukmok na naman, gayunman, narinig ang hibik
ng kapwa dukha, kaya kumilos at sinatitik
ang mga isyu pagkat pluma'y di rin matahimik

- gregbituiinjr.

Ang katwiran ng bituka

anila, binigyan na ng bahay ang maralita
nang sa iskwater at barungbarong daw makawala
subalit nang nasa relokasyon na'y biglang-bigla
ibinenta ang bahay, bumalik sa dating lupa

ang ibang nakakaalam ay napapailing lang
lalo't di maunawaan ng kinauukulan
bakit muling pumaroon sa dating karukhaan
di pa ba sapat ang pabahay nilang inilaan

kung tinanong muna nila ang mga maralita
kung bahay ba ang problema kaya mukhang kawawa
upang tamang kalutasan sa problema'y magawa
at di sila itaboy sa malayong parang daga

bakit sila mahirap, hanapin ang kasagutan
bakit bahay na binigay ay kanilang iniwan
pagkat di sapat ang bahay kung walang kabuhayan
kayhirap kung danasin ng pamilya'y kagutuman

sa pinagtapunan sa kanila'y walang serbisyo
mag-iigib sila sa sapa o malayong poso
walang kuryente kaya di makapanood dito
mabuti kung may maayos kang de-bateryang radyo

ospital ay kaylayo, paano pag nagkasakit
walang palengke, paano ka kaya magpapansit
wala ring masasakyan, maglalakad ka sa init
sa daang baku-bako, pawis mo'y tiyak guguhit

walang paaralan, saan mag-aaral ang anak
malayo ang bayan, kilo-kilometrong di hamak
tila kayo dagang sa relokasyon itinambak
may pabahay nga, ngunit gagapang naman sa lusak

makakain ba nila ang ibinigay na bahay
di sapat ang may tahanang doon ka humihimlay
paano kung pamilya'y magutom, doon mamatay
kaya unahin ang katwiran ng bitukang taglay

mabuting may makakain, tahanan mo ma'y dampa
ang pamilya'y di magugutom, di kaawa-awa
dapat lagi kayong busog upang di namumutla
kahit bumalik sa iskwater na kasumpa-sumpa

iskwater kasi'y masakit sa mata ng mayaman
at ito'y inayunan naman ng pamahalaan
dahil daw walang bahay, bahay din ang kalutasan
di nakurong dapat unahin ang kalam ng tiyan

tinawag silang mahihirap dahil hirap sila
tinawag silang dukha dahil walang-wala sila
walang pribadong pag-aari, sarili lang nila
di bahay ang problema, kundi kakainin nila

busog kung may pagkukunan lang ng ikabubuhay
ito ang sa pamahalaan ay dapat manilay
at kung may trabahong sapat, di problema ang bahay
mabibili pa ang pagkaing may sustansyang taglay

ang katwiran ng bituka'y huwag balewalain
sa batas at patakaran, ito'y laging isipin
at sa relokasyon, di dapat mahal ang bayarin
ibatay sa kakayahan ng naninirahan din

pabahay, ikabubuhay, serbisyong panlipunan
sa mga negosasyon ay magkasamang tandaan
tatlong sangkap upang maralita'y di magbalikan
sa dating tirahang sa kanila'y pinag-alisan

- gregbituinjr.

Sa kwarantina ng mga lubid

naipit siya sa kwarantina ng mga lubid
di ko mawaring sa puntong iyon ay mauumid
panggagalaiti niya'y kitang-kita sa litid
ng leeg niyang may kung anong nagbabadya't hatid

maraming sampayan, pulos panali sa bodega
iba't ibang kapal ng lubid sa dating pabrika
iniwanan ng may-ari noong sila'y magwelga
at nang mag-lockdown ay naiwan siyang nag-iisa

walang agarang suporta, gipit, anong nangyari?
di ka pwedeng basta lumabas kung ayaw mahuli
sa kwarantina ng mga tali'y di mapakali
masaklap, baka kumuha ng lubid at magbigti

napapaligiran ng lubid, ah, kaawa-awa
sa kwarantinang ito'y nais niyang makawala
walang trabaho, walang kita, wala ring magawa
animo piketlayn na iyon ay kasumpa-sumpa

mabuti't may ilang manggagawang sumusuporta
na malapit doong may bigay ng konting halaga
ngunit sadyang iba sa panahon ng kwarantina
pagkat iba'y nasa pamilya, siya'y nag-iisa

- gregbituinjr.

Kwento ng isang kilong libag

isang kilong libag ang nakuha ko nang maghilod
ng buong katawan, bisig, leeg, balikat, tuhod,
alak-alakan, himpak-himpakan, libag ay kayod,
kasu-kasuhan, talampakan, ah, nakalulugod

saan kaya nanggagaling ang sangkaterbang libag
na pawang mga mikrobyong di agad mabanaag
kumakapit yaong duming padagdag nang padagdag
na pag hinilod mo'y giginhawa't mapapanatag

O, mga libag na sa katawan ko'y kumakapit
kayo'y alikabok na naglipanang anong lupit
kalinisan ba sa katawan ko'y ipagkakait?
kahit may salawal na'y napapasok pati singit

di lang sa alikabok kundi pawis na natuyo
kaya nga kaysarap maghilod habang naliligo
muli, haharap ka sa mundong may buong pagsuyo
magaan ang pakiramdam mong libag na'y naglaho

- gregbituinjr.

Kwento ng isang kantanod

sa piging na iyon, may kantanod, di imbitado
kita mong napapalatak sa handang imbutido
dating napiit dahil sa gawaing imbalido
natagayan naman, lumaklak na parang imbudo

pinanood ng kantanod ang mga nagsasayaw
at sa halakhakan nilang halos di magkamayaw
nais pa niya ng isang tagay, ramdam ay uhaw
serbesa iyong tila sa nadarama'y titighaw

anong dapat gawin sa kantanod na isang tambay
bakit araw-gabi na lang ay nagpapahingalay
sadya bang batugan? anong kwento ng kanyang buhay?
siya ba'y kuntento't masaya? o tigib ng lumbay?

marami siyang pangarap, oo, baka, pangarap
lalo't maya't maya'y nakatitig sa alapaap
sa buhay ba niya'y anong naganap at nalasap?
tatanda na lamang ba siyang walang lumilingap?

- gregbituinjr.

* kantanod - panauhing hindi inanyayahan, panonood sa pagkain (mula sa Diksyunaryong Filipino-Filipino, inedit ni Ofelia E. Concepcion, pahina 90)

Pagdalumat

naparito akong di madalumat ang kataga
habang hinahanap ko ang nawawalang diwata
habang siya'y hinahagilap sa abang gunita
siyang may ngiting anong ganda't magiliw na mukha

dinadalirot ko man ang nagnanaknak kong sugat
balang araw, kasawiang ito'y magiging pilat
na bagamat napaghilom na'y di pa rin makatkat
pagkat balantukan, na ang naghilom lang ay balat

tanaw ko ang sariling kuyom pa rin ang kamao
na sa pakikibaka'y nananatiling seryoso
di nagigiba ang paninindigan at prinsipyo
palaban, nakikibaka, kahit mukhang maamo

mga salitang angkop sa tula'y hahagilapin
upang kagiliwan ng madla pagkat matulain
anumang patakaran ng puso'y huwag labagin
nang manatiling malaya, sa bisig ma'y kulungin

- gregbituinjr.

Nasa malayong lugar man, patuloy ang pagbaka

Nasa malayong lugar man, patuloy ang pagbaka

nasa malayong lugar man, patuloy ang pagbaka
nasa kanayunan man, narito't nakikiisa
sa sama-samang pagkilos ay nais kong sumama
tulad ng dati, nang ako'y nasa kalunsuran pa

malayo man sa lungsod, pagkat narito sa bundok
isyu ng bayang sa hininga'y nakasusulasok
ay nababatid, kaya muli ngayong lumalahok
bilang tungkulin sa bayan, buti na lang may pesbuk

nais kong lumuwas subalit wala pang biyahe
nananatiling mailap ang anumang diskarte
di makapagpaalam lalo't walang pamasahe
di basta aalis ng walang paalam, di pwede

kahit narito'y kumikilos para sa layunin
malayo man, pinagpapatuloy ang adhikain
sa abot ng makakaya'y gagawin ang tungkulin
para sa bayan, sa uri, at kapwa dukha natin

- gregbituinjr.

Mensahe sa ika-128 anibersaryo ng Katipunan

Mensahe sa ika-128 anibersaryo ng Katipunan

ngayong araw ay muling sariwain ang Kartilya
ng Katipunan, na sa bayan ay isang pamana
isabuhay ang Kartilyang itong inakda nila
bilang pagpupugay sa mga bayani ng masa

ang buhay na di ginugol sa dakilang layunin
ay damong makamandag o kahoy na walang lilim
oras ay mahalaga, mahusay itong gamitin
sinumang mapang-api'y dapat nating kabakahin

sinumang naaapi'y ipagtanggol nating todo
bilin pa nila'y makipagkapwa't magpakatao
wala sa kulay ng balat, tangos ng ilong ito
alagaan ang babaeng kawangis ng ina mo

mahalagahin mo ang saloobin mo't salita
na dapat mong tupdin pagkat salita'y panunumpa
puri't karangalan ay huwag binabalewala
bawat sinaad sa Kartilya'y isapuso't diwa

pagpupugay sa anibersaryo ng Katipunan
isabuhay natin ang Kartilya nitong iniwan
bilang pag-alala sa kanilang kadakilaan
upang kamtin ng bayan ang asam na kalayaan

- gregbituinjr.
07.07.2020

Ang musa ng ekobrik

Ang musa ng ekobrik

paano ba gugupitin ang magandang larawan
upang isama sa ekobrik ang imaheng iyan
imbes sambahin ang mutyang inspirasyon din naman
ay gupitin ang larawan sa plastik, kainaman

anong katuturan kung larawang ito'y itago
baka pag tinago mo'y may iba pang manibugho
mabuti pang gupitin siyang di mo masusuyo
at isiksik sa ekobrik upang siya'y maglaho

inspirasyon din ang larawang ang mukha'y kayganda
lalo na ang ngiting tunay na nakakahalina
kahit di nito malutas ang kalam ng sikmura
na pag tinitigan, nakabubusog din sa mata

kunwari, siya si Maganda, ako si Malakas
mula alamat ng bayan ay ginawang palabas
siya'y ipagtatanggol ko laban sa mararahas
siya ang kagandahang sasambahin mo ng wagas

gugupitin ko ba ito o hindi? gugupitin!
tiyak na marami pang ganitong may gandang angkin
isasama ko siya sa ekobrik kong gagawin
siya ang musa ng ekobrik sa mga titingin

- gregbituinjr.

Paumanhin

paumanhin sa pasiyang mapalayo sa sentro
ng kalunsuran dahil sa balitang lockdown ito
akala'y isang buwan lang, iyon ang intindi ko
subalit lumawig nang lumawig itong kalbaryo

di ko nais lumayo sa gitna ng tunggalian
napasama lang sa desisyong di ko namalayan
wala namang kita upang sabihing magpaiwan
ngayon ay tuliro sa malayong kinalalagyan

di na nakasama sa mga pagkilos, paggiit
ng karapatang hanggang pesbuk na lang nasasambit
para bagang ako'y hipong tulog o abang pipit
walang magawa kundi isulat na lang ang ngitngit

di na nakatulong sa pakikibaka ng dukha
para sa panlipunang hustisyang asam ng madla
gayunman, patuloy ako sa misyon ko't pagkatha
na taglay ang prinsipyong niyakap ng puso't diwa

muli, hingi ko sa mga kasama'y paumanhin
tanging masasabi'y patuloy ako sa mithiin
di magmamaliw ang prinsipyo't simulaing angkin
hanggang huli'y tutupdin ang sinumpaang tungkulin

- gregbituinjr.

Iba't ibang persona sa tula

nais kong makita sa tula ko'y di lamang ako
kundi ang sinumang inilalarawan ko rito
iyon bang danas ko'y naranasan din nilang todo
aangkinin nila ang tula pagkat sila ito

nais ko'y mabasa nila'y iba't ibang persona
di lang buhay ng makata kundi ng mga ina,
labandera, masahista, bungangera, maestra,
tsuper, barbero, bumbero, agogo, at iba pa

buhay at sinabi ng kilalang personalidad
dalagang ginahasa't sa kahihiyan nabilad
mga tinokhang, pinaslang sa mura nilang edad
pati yaong laki sa layaw, luho, hubo't hubad

ang buhay ng aktibistang nakikipagtunggali
mga manggagawang walang pribadong pag-aari
kundi lakas-paggawa, magsasaka't ibang uri
pakikibaka laban sa burgesyang naghahari

kaya di na lang ako ang makikita sa tula
sapagkat may iba pang personang nagsasalita
kunwari'y inang lasenggera't kayraming tinungga
habang anak niyang walang gatas pa'y ngumangawa

- gregbituinjr.

Mga dagdag na gansal

Mga dagdag na gansal

* gansal - mga tulang may siyam na pantig bawat taludtod

naisabatas ang Terror Bill

na sa karapatan kikitil

walang sinumang nakapigil

sa patakarang mapanupil

tatahimik o papanatag

ang ating bayang walang palag

pag-ingatan mong magpahayag

baka teroristang matawag

kung ano ang gusto ng hari

kahit ano'y di mababali

batas mang ating ikasawi

butas mang laging nakausli

kung nais ng hari ng tokhang

kahit sino na'y pinapaslang

kanila pang pinagdiriwang

itong kanilang pagkahibang

karapatan na'y balewala

pinaglalaruan ang dukha

lakas-paggawa'y pinipiga

di na nababayarang tama

ang pangulo'y nagtutungayaw

parang ahas na manunuklaw

puntirya'y kamukhang bakulaw

na tatarakan ng balaraw

tila laro lang ang pagpaslang

sa tulad nilang mga halang

tuwang-tuwang may lumulutang

sa dugo pagkat tinimbuwang

mga pinuno'y nababaliw

sa puso'y wala nang paggiliw

kagaguha'y di nagmamaliw

bakit di pa sila magbitiw?

mundo nati'y nasa ligalig

dahil sa nais nila't hilig

kaya tayo'y magkapitbisig

habang puso pa'y pumipintig

* Unang nalathala sa Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 1-15, 2020, pahina 20.

Kasipagan

pakiramdam ko'y di tao, lalo na't walang wala
walang ambag sa mga bayaring nakakalula
walang diskarte sa kwarantinang nakakakuba
walang matanaw na pag-asang di ko matingkala

tila ba buhay na ito'y puno ng kasawian
lalo't walang kita, palamunin, pabigat lamang
masipag man sa gawaing bahay, wala rin iyan
dapat may kita't mag-ambag sa pangangailangan

magbigay upang mabayaran ang kuryente't tubig
pati sa pambili ng bigas, di pulos pag-ibig
buti't di ako lasenggero, tagay lang ay tubig
buti't di rin isang batugang laging nasa banig

masipag akong alipin, iyan ay kita nila
masipag akong sampid, naglalampaso tuwina
masipag akong palamunin, lalo't walang kita
masipag akong pabigat, ginagawa ang kaya

- gregbituinjr.

Di sanay manahimik

di ako sanay manahimik bagamat tahimik
tabil ng pluma ko'y naglilingkod na parang lintik
pag naisasaloob ko ang masang humihibik
bawat hirap nila't pagdurusa'y sinasatitik

nagmamarka iyon sa buo kong kaibuturan
nagsisilbing apoy na nagpaningas sa kalamnan
upang itaguyod ang bawat ipinaglalaban
ako man ay malayo sa sentro ng kalunsuran

puso'y humihibik sa nakikitang pagdurusa
malayo man, pluma ko'y matinding nakikiisa
sinasabing sa bawat pagkilos ay may pag-asa
upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya

hirap ng mga kasama sa diwa'y sumasagi
habang patuloy pa rin ang pakikipagtunggali
hindi tayo titigil hangga't hindi nagwawagi
huwag hayaang bulok na sistema'y manatili

- gregbituinjr.

Lagi sa palikuran

nagtataka sila't ako'y lagi sa palikuran
paano ba naman, iyon na ang aking kanlungan
doon ko sinusulat ang nangyayari sa bayan
doon sinusuri ang nagaganap sa lipunan

doon ko binubuo ang isang bagong daigdig
na punung-puno ng pagbaka, pag-asa't pag-ibig
lumago ang halamang tanim dahil sa pagdilig
nagagawan ng paraan ang anumang ligalig

kanlungan ko ang palikuran habang nakaupo
sa tronong pinag-aalayan ng bawat siphayo
masarap ang pakiramdam pagkat di ako dungo
pagkat maraming nakikinig ng buong pagsuyo

sa binuo kong daigdig, ako'y katanggap-tanggap
kahit ako'y isang makatang sakbibi ng hirap
lahat nga ng danas at kasawian kong nalasap
ay iniluluhog sa tronong tunay ang paglingap

- gregbituinjr.

Hanap ang nawawalang galing

hanap ko ang angkin kong galing pagkat nawawala
di ko malaman saan naiwan, nakakaluha
di ko tuloy mapagana ang aking iwing diwa
upang nasasaloob ay maisulat kong pawa

baka inagaw ng sinuman ang galing kong angkin

paano ko kaya mararating ang toreng garing
kung naiwan ko lang kung saan ang angkin kong galing
binabalikan ang gunita'y di makagupiling
o marahil ito'y dahil kaytagal kong nahimbing

inagaw nga ba ng sinuman ang galing kong angkin

paano maghahanda sa mahabang paglalakbay
tungo sa pook kung saan na magpapahingalay
dahil ba ako'y himbing, angking galing ko'y tinangay
mabuti pa'y gumising, at taluntunin ang pakay

- gregbituinjr.

Pamumulot ng nagkalat na plastik

mamumulot akong muli ng nagkalat na plastik
tapon dito, tapon doon, minsan di makaimik
di na inisip kung saan plastik ay sumisiksik
kawalang disiplina sa basura'y hinahasik

ayokong pagmasdan ang maruming kapaligiran
kaya pupulutin ang basura sa kadawagan
bakit ang mga lupa'y ginagawang  basurahan
imbes na tamnan ito ng mapapakinabangan

walang magawa kundi pulutin ang mga plastik
labhan, banlawan, patuyuin, gagawing ekobrik
pag tuyo na ito'y gugupitin at isisiksik
sa boteng plastik, patitigasing katulad ng brick

plastik na'y naglipana sa lupa, gubat, at laot
sa nangyayaring ito'y sino ang dapat managot
kundi tayo ring sa gawang ito'y nagpahintulot
anong gagawin upang ito'y tuluyang malagot?

- gregbituinjr.

Largabista

plano kong bilhin ay isang matinding largabista
at sumapi sa samahang meteorolohiya
upang pag-aralan ang kalawakang anong ganda
at maitula rin ang mga ito sa tuwina

posisyon ng Big Dipper at Orion's Belt ba'y nahan?
kayraming buwan daw ng Jupiter, ito ba'y ilan?
Pluto'y di na planeta, alam mo ba ang dahilan?
Mars daw ay mararating na ng tao... ows! kailan?

di lang magbasa-basa, tingnan din sa teleskopyo
upang Alpha Centauri'y makita nating totoo
tunay nga ba ang sinabi noon ni Galileo
sa Araw umiikot ang mga Buntala't Mundo?

pag-aralan ang kalawakan, largabista'y bilhin
tuwing gabi, buong kalawakan ay galugarin
masdan mo ang buwan kung may sundang nga itong angkin
at baka may pag-ibig sa pagkislap ng bituin

- gregbituinjr.

Disenyo ko ng tshirt

ako'y nagdisenyo ng tshirt na magandang masdan
ang sulat: "I'm a vegetarian and a budgetarian"
na susuutin ko sa mga piging o handaan
upang ang sarili na rin ay paalalahanan

lalo't pinipigilan ko nang kumain ng laman
o karne ng manok, baboy, kambing, o anupaman
bagamat paminsan-minsan ay di rin mapigilan
ang kumain ng paboritong pork chop sa restawran

maging vegetarian, pulos gulay ang kakainin
bagamat para sa protina'y mag-iisda pa rin
upang lumusog ang pamilya'y ginawang tungkulin
kalusugan ng bawat isa'y laging iisipin

maging budgetarian, di lang dahil sa kwarantina
magtipid-tipid na rin lalo't mahirap kumita
sa ngayon tanging sa sariling diskarte aasa
ang tatak sa tshirt na ito'y laging paalala

- gregbituinjr.

Paggupit ng naipong plastik

muli na namang maggugupit ng naipong plastik
upang sa mga boteng plastik ay agad isiksik
patitigasing parang hollow block, ie-ekobrik
maggugupit-gupit pa ring walang patumpik-tumpik

sino bang mag-aakalang ako'y makakarami
na ito'y ginawa nang walang pag-aatubili
naggugupit habang nagninilay, di mapakali
gayunpaman, ang gawaing ito'y nakawiwili

basta maraming naipong plastik, gagawin agad
habang sariling ekonomya'y di pa umuusad
habang sa isip, kung anu-anong ginagalugad
habang naninilay na mundo'y nagiging baligtad

naggugupit, nagninilay, pagkat walang magawa
mahirap namang sa lockdown ay walang ginagawa
naggugupit, nagninilay, huwag lang matulala
gupit ng gupit, nilay ng nilay, tula ng tula

- gregbituinjr.

Dagsip

may katawagan palang katutubong Filipino

sa matematika'y magagamit nating totoo

halina't itaguyod ang katawagang ganito

sa tula, dagli, ulat, sanaysay, maikling kwento

titik 0 ang dagsip sa wala, 1 para sa isa

2 sa dalawa, 3 sa tatlo, 5 naman sa lima

4 sa apat, 6 sa anim, pito'y 7, ano pa

8 sa walo, 9 sa siyam, bata pa'y tinuro na

korteng kurus ang dagsip sa pagdagdag o adisyon

gitling naman ang dagsip sa pagbawas o subtraksyon

ekis naman ang dagsip para sa multiplikasyon

tutuldok-gitling o guhit-pahilig sa dibisyon

dagsip, oo, dagsip ang tawag sa mga simbolo

o markang ginamit para sa bilang o numero

salitang Hiligaynon, may magagamit na tayo

sa aritmetika't mga paksang kaugnay nito

o, dagsip, na sa aming diwa't puso'y halukipkip

naroon ka sa ekwasyong tuwina'y nahahagip

kung labis o kulang ay tinitimbang, sinisilip

ikaw ang sagisag ng sipnayang dapat malirip

- gregbituinjr.

* dagsip - salitang Hiligaynon; simbolo o markang ginagamit para sa mga bilang o numero, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 251

* sipnayan - wikang Filipino sa matematika

Paghawan sa kadawagan

balak kong hawanin ang munting gubat na madawag
upang pagtayuan ng dampa't pahingahang papag
magtatanim ng gulay doon, kamatis, tabayag,
munggo, papaya, kalabasa't lalagyan ng balag

sayang naman kung walang mag-aasikaso niyon
habang nasa bundok, nais kong mamalagi roon
maganda pang pahingahang di basta matutunton
baka balang araw, magiging kuta ko rin iyon

nais kong magsulat sa munting pahingahang gubat
mga dyaryo't magasin ay doon ko mabubuklat
doon din babasahin ang ilang nabiling aklat
at doon din papaghilumin ang bawat kong sugat

"sa madilim, gubat na mapanglaw," ani Balagtas
tila ba kasingpanglaw ko ang parating na bukas
nakakaburyong ang kwarantina, di pa rin ligtas
mabuti pa yatang sa gubat na iyon mautas

- gregbituinjr.

Sana'y naging frontliner na sa unang buwan pa lang

wala na akong naitutulong, pabigat na lang
ito'y nadarama sa bawat araw na magdaan
walang perang maiambag, gawaing bahay lamang
pambayad ng kuryente't tubig ay kukunin saan

di makaisip ng diskarte ang utak-bagoong
ibebenta ba ang puri lalo't hilong talilong
kakalabitin ba ang gatilyo sa ulong buryong
ayoko namang sa droga't mga bisyo'y malulong

katawan ay nakakulong, diwa'y lilipad-lipad
sa kwarantinang ito'y paano makakausad
pangyayari'y anong bilis, diskarte'y anong kupad
sariling ekonomya'y patuloy na sumasadsad

sana'y naging frontliner na sa unang buwan pa lang
nang buhay na ito'y maging kapaki-pakinabang
buhay sana'y may esensya't substansya, di mahibang,
di tulad ngayong walang kita't pabigat na lamang

- gregbituinjr.