Biyernes, Disyembre 5, 2008

Patula ng UDHR

PATULA NG PANDAIGDIGANG
PAHAYAG NG KARAPATANG PANTAO
ni Gregorio V. Bituin Jr.
12 pantig

PAMBUNGAD

Sa ikasampu ng Disyembre ng taon
Labingsiyam, apatnapu't walo noon

Nang yaong pangkalahatang asambliya
Ng Nagkakaisang Bansa'y magkaisa

Nang pinagtibay nila't ipinahayag
Ang inakdang Pandaigdigang Pahayag

Ng Karapatang Pantao sa daigdig
Upang tao'y di basta-basta malupig.

Kasunod ng makasaysayang pahayag
Sa mga kasaping bansa'y tumatawag

Na ilathala ang nilalaman nito
At mapabasa sa mas maraming tao

Makita, maipaliwanag din naman
Sa eskwelahan at iba pang aralan

Nang walang distingsyon batay sa estado
Pulitikal ng bansa o teritoryo.

Mga kababayan, halina't tunghayan
Ang pagkakasalin ko't ang panulaan

Hinggil sa Pandaigdigang Karapatan
Ng bawat tao sa alinmang lipunan.

PREAMBULO

Yayamang pagkilala sa karangalan
Pantay, di maikait na karapatan

Ng lahat ng pamilya ng tao't bayan
Ang siyang saligan nitong kalayaan

Sa pagkamit ng lahat ng katarungan
At sa kaganapan sa sandaigdigan.

Yayamang yaong pagwawalang-bahala
Pag-aalipusta't pagbabalewala

Sa karapatang pantao'y nagbunga man
Ng gawang malupit na lumapastangan

Sa budhi ng bayan at sangkatauhan
At ang pagtatamasa ng kalayaan

Sa pagpahayag at paniwala nila
At kalayaan din mula sa pangamba

At pagnanasa ay ipinahayag na
Bilang matayog na hangarin ng masa.

Yayamang kung wala nang pagpipilian
At kailangan bilang huling takbuhan

Ang maghimagsik laban sa pang-aapi
Kaysa naman magsisi sa bandang huli

Upang tuluyan nang maipagsanggalang
Ang ating angking pantaong karapatan.

Yayamang dapat at kinakailangang
Itaguyod ang pagsulong ng ugnayang

Pakikipagkaibigan sa pagitan
Ng iba't ibang bansa't ng mamamayan.

Yayamang mamamayan ng bawat bansa
Ay nagkasundo't may pagsampalataya

Sa pangunahing karapatang pantao
Sa dangal at halaga ng bawat tao

At sa pagkakapantay ng karapatan
Ng kalalakihan at kababaihan

Nagpasyang itaguyod ang panlipunang
Pag-unlad at mas magandang pamantayan

Ng buhay sa mundong sadyang mas malaya
Sa lahat ng tao sa lahat ng bansa.

Mga kasaping Estado'y namanata
Na tutulong sa Nagkakaisang Bansa

Itaguyod ang daigdigang paggalang,
Karapatan, at batayang kalayaan.

Yayamang itong pagkakaunawaan
Ng lahat ng karapatan, kalayaan

Ay may napakalaking kahalagahan
Upang panata'y maisakatuparan

At itong Pangkalahatang Kapulungan
Ay nagpapahayag ng Pandaigdigang

Pahayag nitong Pantaong Karapatan
Bilang isa nang ganap na pamantayan

Ng lahat na ng kahanga-hangang bagay
Para sa tao't bayang nagkakaugnay

Na sa huli, ang bawat tao't lipunan
Na pinananatili sa kaisipan

Ang Pahayag na ito ay magsumikap
Sa pagtuturo't pag-aaral ng ganap

Upang itaguyod itong karapatan
Pati kalayaan sa pamamagitan

Ng maunlad na hakbang, sa pambansa man
Maging ito rin nama'y pandaigdigan

At kilalanin ng kasaping Estado
At ng tao sa kanilang teritoryo

Itong lahat ng karapatang pantao
Na dapat tamasahin ng buong mundo.

ARTIKULO 1

Lahat ng tao'y malayang isinilang
Na may pantay na dangal at karapatan

Pinagkalooban ng budhi't katwiran
Nang makitungo sa diwang kapatiran

ARTIKULO 2

Lahat ng angkop sa Pahayag na ito
Ng walang kaibhan sa anumang tipo

Lahi, kasarian, relihiyon, wika
Kulay ng balat o ibang pang-unawa

Pambansa o panlipunang pinagmulan
Pag-aari o anumang kalagayan

Walang pagkakaibang dapat malikha
Sa pulitikal, kalagayan ng bansa

O sa kinabibilangang teritoryo
O ng anumang pagtatakda ng tao.

ARTIKULO 3

Ang lahat ng tao ay may karapatan
Sa buhay, kalayaan at kaligtasan.

ARTIKULO 4

Walang sinumang dapat ipailalim
Sa pambubusabos at pang-aalipin

Ang pang-aalipin at pangangalakal
Ng alipin ay dapat nang ipagbawal

Sa lahat ng anupamang anyo nito
Pagkat sila'y mga kapwa natin tao

ARTIKULO 5

Sinuma'y di dapat dumanas ng hirap
O ng kalupitang di katanggap-tanggap

O ng anupamang mapang-aping trato
At pagpaparusang hindi makatao.

ARTIKULO 6

Sa harap ng batas ay dapat kilanlin
Lahat bilang tao saanman nanggaling.

ARTIKULO 7

Ang lahat ay pantay sa harap ng batas
Merong karapatan at lahat ay patas

Ng walang anupamang diskriminasyon
At sa batas ay may pantay na proteksyon.

ARTIKULO 8

Karapat-dapat na pambansang hukuman
Ay dapat tumulong sa pangkabuuan

Sa batayang karapatang ibinigay
Ng konstitusyon o ng batas na taglay

Laban sa mga kilos na lumalabag
Sa mga karapatang di dapat hungkag

ARTIKULO 9

Di dapat pailalim ang sinupaman
Sa mga pagdakip na di makatwiran

At sa pagkakulong o pagkakapiit
Na sa makaranas ay sadyang masakit.

ARTIKULO 10

Ang lahat ay may karapatang madinig
Ang kanyang sasabihin at kanyang panig

At matalakay anumang kanyang tindig
Sa isang patas at hayagang pagdinig

Nitong isang independyenteng hukuman
Na tinitingnang walang kinikilingan

Sa pagpapasya sa mga karapatan
At tungkuling sa balikat pinapasan

Ng taumbayan o kaya'y ng sinumang
May kasong kriminal na sa kanya'y laban.

ARTIKULO 11

Dapat ituring na walang kasalanan
Ang maysala umano at kinasuhan

Hanggang ang sala niya’y mapatunayan
Sa batas at paglilitis na hayagan

Kung saan ang kailangang garantiya
Ay nasa kanya na para sa depensa.

Walang sinuman yaong may kasalanan
Sa pagkakasalang mapaparusahan

Kung ang pagkakasala nila’y nagawa
Noong ang batas para doon ay wala

O ipatupad parusang mas matindi
Kaysa nang magawa ang salang nasabi.

ARTIKULO 12

Di dapat ipailalim ang sinuman
Sa hindi makatwirang pakikialam

Sa kanyang pribadong buhay, sa tahanan
Sa pamilya, sa pakikipaglihaman

Maging sa pagbatikos sa karangalan
Lalo na sa iniingatang pangalan.

Sa proteksyon ng batas, may karapatan
Lahat laban sa mga pakikialam.

ARTIKULO 13

Ang sinumang tao ay may karapatan
Anumang bansa ang kinaroroonan

Sa malayang pagkilos at pananahan
Sa loob ng hangganan ng bawat bayan.

Maging sa paglisan sa anumang bansa
Umalis, bumalik sa sariling bansa.

ARTIKULO 14

Ang lahat din naman ay may karapatan
Maghanap, magtamasa sa ibang bayan

At sa iba pang bahagi ng daigdig
Na magpaampon mula sa pag-uusig.

Ngunit di maipapakiusap ito
Kung ang pag-uusig ay hinggil sa kaso

Ng mga krimeng di-pulitikal mula
O sa mga gawaing salungat kaya

Sa marangal na simulaing dakila
At hangarin ng Nagkakaisang Bansa.

ARTIKULO 15

Ang nasyonalidad din ay karapatan
Ng sinumang tao sa lahat ng bayan

At walang sinumang di makatarungang
Kanyang nasyonalidad ay tatanggalan

O kaya'y pagkaitan ng karapatang
Nasyonalidad niya'y kanyang palitan.

ARTIKULO 16

Lalaki't babaeng may sapat na gulang
Ang kaibhan man nila'y di dapat hadlang

Ay may karapatang makapag-asawa
At magkaroon ng sariling pamilya

Naaangkop sa pantay na karapatan
Ang kanilang mga pag-aasawahan

Habang sila'y may relasyong mag-asawa
O kaya'y hanggang paghihiwalay nila.

Dapat lang pasukin ang pag-aasawa
Kung may malaya't ganap na pagpapasya

At pagsang-ayon ng mapapangasawa
Sa pagsasama't pagbuo ng pamilya.

Likas at batayang pangkat ng lipunan
Ang pamilya kaya dapat protektahan.

ARTIKULO 17

May karapatang mag-ari ang sinuman
Para sa sarili't kasama'y iba man.

Walang sinuman ang di-makatarungang
Aalisan ng kanyang ari-arian.

ARTIKULO 18

May karapatan lahat sa kalayaang
Mag-isip, sa budhi, o relihiyon man

Kahit sa pagpapalit ng relihiyon
O anumang paniwala niya't layon

Kalayaang ito'y maging sarili lang
Maging pampubliko o pampribado man

Relihiyon ay malayang ipahayag
Sa turo, buhay, pagsamba't pagdiriwang.

ARTIKULO 19

Malayang pananaw at pagpapahayag
Ay karapatan ng bawat mamamayan

Kasama anumang pananaw na tangan
Ng walang sinuman ang nakikialam

Maghanap, tumanggap at magbahagi man
Ng mga impormasyon at kaisipan

Sa anumang media, at wala rin namang
Mga hangganang isasaalang-alang.

ARTIKULO 20

May karapatan lahat sa kalayaan
Sa mapayapang asambliya't samahan

Di nararapat pilitin ang sinuman
Na maging kasapi ng isang samahan.

ARTIKULO 21

May karapatan lahat maging bahagi
Sa pamahalaan, direkta ma't hindi

Sa kaparaanang malayang pagpili
Ng kinatawan, anupaman ang lahi.

Lahat sa kanyang bansa'y may karapatan
Pampublikong serbisyo'y pantay na kamtan

Kalooban ng tao'y dapat batayan
Ng kapangyarihan ng pamahalaan

Na dapat maipahayag ng tuluyan
Sa pana-panahon, tunay na halalan

Na sa pamamagitan ng daigdigan
Pantay na karapatang maghalal naman

Sa kaparaanang lihim na pagboto
O sa kaparehong patakaran nito.

ARTIKULO 22

Dapat na may seguridad panlipunan
Na naaangkop na isakatuparan

Sa pamamagitan ng pag-uugnayan
Pambansa man ito o pandaigdigan

Ayon sa organisasyon at rekurso
Na siyang kaya nitong bawat Estado

Karapatan mang ito'y pang-ekonomya
Maging panlipunan man o pangkultura

Na kailangan sa dangal nitong tao
At sa pag-unlad ng kanyang pagkatao.

ARTIKULO 23

Sa trabaho, lahat ay may karapatan
Sa pagpili ng kanyang tatrabahuhan

Makatarungan, maiging kalagayan
Proteksyon kung sa trabaho'y may kawalan

Mga nagtatrabaho'y may karapatan
Sa makatarungan nilang kabayaran

Pantay na sweldo sa pantay na trabaho
At trabahong pantay sa dangal ng tao

Karapatan nilang magbuo ng unyon
Para ang interes nila'y may proteksyon.

ARTIKULO 24

Dapat may pahinga't oras na malaya
Makatwirang takda ng oras-paggawa

May karapatan din na pana-panahon
Ay magkaroon ng bayád na bakasyon.

ARTIKULO 25

May karapatan sa isang pamantayan
Ng pamumuhay na sagot sa sinuman

Para sa kalusugan at kagalingan
Ng isang tao't ng kanyang pamilya man

Kasama ang pagkain at pananamit
Paninirahan at di pagkakasakit

Kasama rin ang panlipunang serbisyo
Seguridad sa nawalan ng trabaho

Nagkasakit, nabalo't may kapansanan
Pagtanda't nagkulang sa pangkabuhayan

Pagkat ito'y pawang mga kalagayang
Di nila hawak, di nila mapigilan.

Karapatan ng mga ina at bata
Ang di-pangkaraniwang pangangalaga

Lahat ng bata'y dapat nang matamasa
Nararapat na proteksyon sa kanila

Mga batang iyon man ay iniluwal
Sa loob at maging sa labas ng kasal.

ARTIKULO 26

Edukasyon ay karapatan ng lahat
At nararapat na ito'y walang bayad

Kahit man lang ito'y sa elementarya
At maging sa pangunahing antas nila

Elementarya'y dapat kunin ng lahat
Ito'y edukasyong dapat prayoridad

Edukasyong teknikal at propesyunal
Ay dapat kunin ng mga nag-aaral

Maging ng sinuman sa pangkalahatan
Edukasyo'y dapat pantay na makamtan

Ang edukasyon ay dapat umaakay
Sa ganap na pag-unlad ng pagkamalay

At sa pagpapatibay din ng paggalang
Sa karapata't batayang kalayaan.

Itaguyod ang pagkakaunawaan
Pagpapaubaya, pagkakaibigan

Anupaman ang kanilang pinagmulan
Upang manatili ang kapayapaan.

Ang magulang ang may karapatang una
Sa edukasyong nais sa anak nila.

ARTIKULO 27

Ang buhay pangkultura sa pamayanan
Ay malayang lahukan ng taumbayan

Mga sining ay matamasang tuluyan
Maging bahagi ng pagsulong ng agham

May proteksyon din sa kapakanang moral
Pati na sa pakinabang na materyal.

Na ibinunga'y anumang kanyang akda
Sa agham, sining o panitikang likha.

ARTIKULO 28

Tao'y may karapatan sa panlipunan
Maging sa pandaigdigang kaayusan

Na mga karapatan at kalayaang
Nasaad dito'y naisakatuparan.

ARTIKULO 29

Lahat ay may tungkulin sa pamayanan
Na pag-unlad ng tao'y may kaganapan

Anumang karapatan at kalayaan
Ay may limitasyong sumasakop naman

Nang matiyak ang kaukulang paggalang
At pagkilala sa mga karapatan.

At kalayaan ng iba hanggang kamtan
Ang nararapat na pangangailangan

Sa moral at pampublikong kaayusan
At pati pangkalahatang kagalingan.

Kung salungat sa layunin at prinsipyo
Ng Nagkakaisang Bansa ang gawa nyo

Di dapat gamitin, nasasaad dito
Na karapatan at kalayaang ito.

ARTIKULO 30

Walang anumang sa Pahayag na ito
Dapat magkaroon ng kaibang kuro

O pahiwatig sa anumang Estado
Pati anumang mga pangkat o tao

Ng anumang karapatang magsagawa
Ng anumang pagkilos na maggigiba

Sa karapata't kalayaang narito
At nakaukit sa Pahayag na ito.